زنگ خطر برای غارت دریا

زهرا رفیعی-خبرنگار

112 کشتی ترال پیش از ممنوعیت صید به روش ترال در 2سال قبل، چنان دریا‌های جنوب کشور را خالی از آبزیان کردند که هنوز وضعیت این دریاها به شکل مساعد و مطلوب نرسیده است. به‌گفته مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست، ذخایر ماهیان تجاری ایران به ‌دلیل صید بی‌رویه‌ ترال به ‌شدت کاهش یافته و شرایط بحرانی گرفته است؛ به‌شکلی که هم میزان و هم سایز ماهیان تجاری کاهش یافته است. مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده‌اند که به هیچ عنوان مجوز این نوع صید را نمی‌دهند و پرورش ماهی در قفس باید به جای صید ترال مورد توجه قرار بگیرد.
با وجود مخالفت‌های صریح دولت و مجلس، از میان ابراز نگرانی‌های مسئولان و فعالان محیط‌زیست می‌توان فهمید که مافیای صید به روش ترال از هر راهی تلاش می‌کند این روش را دوباره زنده کند. این مافیا حتی پس از تامین حق عضویت 70میلیارد تومانی کنوانسیون‌های بین‌المللی برای مجوز صید در آب‌های اقیانوس هند، کماکان منتظر راهی است تا دوباره به آب‌های خلیج‌فارس بازگردد.
آنچه به‌عنوان صید به روش ترال در جنوب کشور رواج داشته و به‌گفته نماینده هرمزگان در مجلس، همچنان به‌صورت غیرقانونی ادامه دارد، روشی است که طی آن هر آنچه کف دریا هست به درون تور کشیده می‌شود و در نتیجه نه‌تنها آبزیان کف‌زی که زیستگاه و محل زادآوری آنها، مرجان‌ها و ... نیز تخریب و نابود می‌شوند.
پیش از سال 99مجوز صید به روش ترال، برای فانوس‌ماهیان که در اعماق بیش از 100متری دریا زندگی می‌کنند، صادر شده بود. حساب کتاب شیلات بر این استوار بود که از ذخیره 2.3میلیون‌تنی فانوس‌ماهی‌ها می‌شود سالانه  200 تا 300هزار تن برداشت کرد، اما براساس آنچه مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرد، «این صید ضمنی برای صید صنعتی، سود دارد و نه فانوس‌ماهی‌ها.» در توافقات بین شیلات با شرکت‌های صیادی قرار بر این بود که نسبت 60درصد فانوس‌ماهیان و 40درصد ماهیان ضمنی در تورها باشد. از آنجایی که صید فانوس‌ماهیان در محدوده مجاز به هیچ‌وجه دارای چنین صید ضمنی بالایی نیست، (نهایتا بین 5تا 10درصد)، در نتیجه این شرکت‌ها دست به تخلف، صید ترال و کف‌روبی دریا می‌زدند. حالا رئیس دولت و نمایندگان مجلس، به‌خصوص نمایندگانی که جامعه محلی صیادها در جنوب کشور را نمایندگی می‌کنند، به‌صورت جدی به‌دنبال آن هستند که صید ترال به‌طور کامل از روش‌های صید حذف شود.

ترال با لنج‌های سنتی
حسین رئیسی، نماینده مردم شرق هرمزگان در مجلس
صید ترال با لنج‌های سنتی و ابزار ممنوعه صید در آب‌های هرمزگان رو به گسترش است. توقف صید ترال صنعتی در سواحل جنوبی درخصوص کشتی‌هایی بود که از ابزارهای مدرن و به روز برای صیادی بهره می‌بردند و متأسفانه منجر شد آبزیان بسیاری از بین برود؛ به‌گونه‌ای که گلایه صیادان سنتی منطقه را به‌دنبال داشت؛ این مسئله را به وضوح در وضعیت اقتصادی و معیشتی اهالی منطقه می‌توانستیم ببینیم. با توقف صید ترال در چند سال پیش، امروز شاهد صید ترال با لنج‌های سنتی هستیم که به نوعی از ابزار ممنوعه صیادی بهره می‌گیرند که خطرات جدیدی برای ذخایر دریای عمان ایجاد کرده است. هم‌اکنون صید ترال صنعتی از نظر قانونی ممنوعیت دارد. صید ترال با ورود بموقع مجلس متوقف شد که امیدواریم همچنان این روش صید متوقف بماند.

دستور اکید رئیس‌جمهوری برای ممنوعیت صید ترال
سیدابراهیم رئیسی، سال 1400 و در نشست تخصصی با کارشناسان و فعالان محیط‌زیست کشور به خطرات ناشی از صید ترال و دغدغه‌های صیادان بوشهر و بندرعباس در این زمینه اشاره و صراحتا دستور توقف صید ترال را صادر کرد.
رئیس‌جمهوری در این نشست اعلام کرد: حتما باید جلوی صید ترال گرفته شود.
این نوع صید به آبزیان، دریا و حتی صیادان آسیب می‌رساند. چه در دستگاه قضایی و چه در مقام ریاست‌جمهوری توصیه کردم که باید جلوی صید ترال گرفته شود و از رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم می‌خواهم با جدیت این موضوع را پیگیری کند.

بازگشت از دریا با دست‌های خالی
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس
کشتی‌های صید ترال تخریب محیط‌زیست را به اسم اشتغال‌زایی و نیاز کشور وارونه جلوه می‌دادند و از دولت سوخت یارانه‌ای می‌گرفتند. در حالی که صیادان محلی به‌ دلیل نابودی ذخایر ماهیان مجبور بودند با صرف هزینه بیشتر و سوخت آزاد، فرسنگ‌ها داخل دریا بروند و دست خالی برگردند. در میان تمام فشارها مجلس سرانجام توانست ممنوعیت2ساله از آذر 1399بر فعالیت کشتی‌های صنعتی صید ترال اعمال کند. مؤسسه تحقیقات علوم شیلات مکلف بود در این مدت نسبت به پایش وضعیت ذخایر آبزیان خلیج‌فارس و دریای عمان اقدام و گزارش ‌‌ارائه کند. متأسفانه به غیر از گزارش مختصری که  ابتدای ممنوعیت دوساله دریافت شد و دال بر وضعیت بسیار بد ذخایر آبزیان است، هیچ گزارش جامع و کاملی در این خصوص واصل نشده است.

شرط محیط‌زیست
 سازمان محیط‌زیست در حوزه دریای عمان صرفا با صید ترال با گونه هدف فانوس‌ماهی آن هم در فاصله بیش از 12مایل از ساحل و در اعماق بالاتر از 200متر و صرفا با تورهای میانی موافق است. آن هم به شرط اینکه مؤسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور پس از ارزیابی ذخایر آبزیان دریای عمان، اعلام کند که در حال حاضر ذخایر دریایی کشورمان برای انجام این صید محدود کفایت می‌کند و صدور این مجوز در محدوده زمانی، آسیبی را به ذخایر دریایی حوزه دریای عمان وارد نخواهد کرد. این شروط هنوز محقق نشده است.

80درصد تخلف در صید آبزیان
امید صدیقی، مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست
برای مقابله با شبکه‌های مافیایی محیط‌ زیست، افزایش آگاهی جامعه ضروری است. سازمان شیلات ‌در گذشته مدیریت منابع آبزی را رها کرد و در به‌کارگیری اولویت‌های صید، میزان، ممنوعیت و مدیریت ذخایر آبزی مدیریت مناسب نداشت. جامعه محلی وقتی تخلفات را ‌و عدم برخورد را ببیند به تخلف رو می‌آورد. پیش از ممنوعیت ترال، 112 کشتی مجوز داشتند و قرار بود 200 کشتی دیگر هم اضافه شود، هر روز 10تن ماهی صید می‌کردند و در سال 180روز مجوز صید داشتند که عملا سالی1800تن ماهی صید می‌کردند. بررسی‌ها نشان داد 80درصد در نوع ماهیانی که باید صید می‌کردند تخلف داشتند و 90درصد هم خارج از محدوده‌های تعیین‌شده فعالیت می‌کردند.