منیع‌الطبع و محبوب پایتخت‌نشینان
نصرالله حدادی-تهران‌شناس
تهران در روزگاری قریه خوش‌آب‌وهوای دامنه‌های البرز در همسایگی ری بود. این قریه به واسطه داشتن دره‌ها و رود‌های پرآب زمانی به دومین شهر آبی ایران هم معروف بود. تهران قبل از انتخاب برای پایتختی، بیش از هر چیزی به داشتن درختان و باغ‌های پردرخت و پرمیوه و درختان چنارش معروف بود. جمله قدیمی‌ای هست که می‌گوید «پاریس را با کافه‌هایش می‌شناسند و تهران را با چنارهایش.» بسیاری از تهران به‌عنوان چنارستان یاد می‌کردند. در واقع این درخت کم‌توقع از نخستین ساکنان قریه‌ای بود که بعدها تبدیل به یک ابرشهر شد.
به‌گفته نصرالله حدادی، تهران‌شناس، درخت‌های تهران 2دسته بودند؛ دسته نخست درختان تابستانی مانند چنار و دسته دیگر درخت‌های زمستانی همچون کاج و سرو. اساسا در تهران درخت را به صورت اقلیمی و بومی می‌کاشتند و رعایت تناسب درخت با اقلیم نکته‌ای بسیار مهم بود. در تهران قدیم چنارهای زیادی کاشته می‌شد. چون این درخت‌ها علاوه بر قلمه، پاجوش هم می‌گیرند و درختان بسیار مقاومی هستند و اگر سالی 2 یا 3بار هم به آنها آب برسد، باز باقی می‌مانند. درخت چنار همچنین به‌دلیل برگ‌های فراوان در تصفیه هوا نیز مؤثر است.
درخت چنار علاوه بر احترام و محبوبیتی که به‌عنوان نماد شکر‌گزاری در میان تهرانی‌ها داشت، سایه‌سار خوبی هم برای محافظت در مقابل تابش اشعه خورشید محسوب می‌شد. به همین دلیل پایتخت‌نشینان علاقه فراوانی به کاشت درخت چنار در بخش شرقی حیاط خانه‌شان داشتند. نصرالله حدادی در این‌باره تعریف می‌کند: «مردم تهران به نشاندن نهال باور داشتند. آن را منشأ برکات زیادی می‌دانستند. حیاط همه خانه‌ها پر بود از درخت‌های مثمر و غیر‌مثمر. میان این درخت‌ها چنار به‌دلیل منیع‌الطبع بودن و زود پاجوش خوردنش محبوبیت ویژه‌ای بین تهرانی‌ها داشت. سر هر کوی و برزنی این درخت نشانده می‌شد. برگ‌های چنار پنجه‌ای‌شکل است و شاخه‌های آن به سمت بالا کشیده می‌شود. به همین دلیل این درخت برای تهرانی‌ها نمادی از نیایش نیز بود. علاوه بر این، سایه‌سار درخت چنار که رشد عمودی مطلوبی دارد، در تابستان مانع تابش نور مستقیم آفتاب به خانه می‌شد و در پاییز هم نور را به خانه راه می‌داد.»
حدادی همچنین به کاشت چنار در امامزاده‌ها و تکایا اشاره می‌کند: «در گذشته مردم اغلب برای سیاحت و زیارت به اماکن متبرکه و آستان امامزادگان می‌رفتند و چون بیشتر آرامستان‌ها در دل امامزاده‌ها بود به‌نحوی آنها با یک تیر چند نشان می‌زدند و زیارت را با سیاحت همراه می‌کردند. با این زمینه فرهنگی، کاشت درخت در تهران برای تأمین رفاه آنها به‌ویژه در دل امامزاده‌ها یا در نزدیکی تکایا و حسینیه‌ها مرسوم بود و از سوی دیگر، شرایط اقلیمی و جغرافیایی تهران نیز با طبع درخت چنار سازگار بود.»
