گزارش
«اتوبوس‌های پیاده» در یزد چه می‌کنند؟
پیاده‌روی دسته‌جمعی دانش‌آموزان از خانه تا مدرسه برای نخستین‌بار در ایران اجرا می‌شود
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر یزد برای نخستین‌بار در کشور برنامه‌های لازم برای طرح «اتوبوس پیاده مدرسه» را در دست اجرا دارد؛ طرحی که فقط یکی از مزایای آن کاهش ترافیک است. «اتوبوس پیاده مدرسه» تجربه موفق کشورهای پیشرفته است که در آن تعدادی از دانش‌آموزان به همراه 2نفر از والدین به‌صورت گروهی به مدرسه می‌روند و برمی‌گردند. مجید تجملیان، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر یزد به همشهری می‌گوید که این طرح با همکاری آموزش و پرورش و انجمن اولیای مدارس از سال تحصیلی پیش‌رو آغاز خواهد شد. هرچند جامعه هدف این طرح دانش‌آموزان دبستانی هستند، اما به‌گفته او، این طرح برای مقاطع دیگر تحصیلی نیز قابل اجراست. از سوی دیگر کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر یزد قصد دارد با اجرای موفق این طرح، الگویی برای دیگر کلانشهرهای کشور باشد.
همراهی مدارس، اولیا و مسئولان شهری
درست در همین روزهای نیمه تابستان که دانش‌آموزان روزهای بلند تابستانی را با اوقات فراغت می‌گذرانند، مسئولان شهری در یزد با همکاری آموزش و پرورش برای نخستین‌بار در کشور، سازوکار طرح تازه‌ای را می‌چینند؛ طرح «اتوبوس پیاده مدرسه» که به WSB (Walking School Bus) در دنیا شناخته می‌شود. هرچند نام اتوبوس دارد، اما خبری از وسیله نقلیه در آن نیست و بچه‌مدرسه‌ای‌ها داخل اتوبوس نمی‌نشینند. آنان به‌صورت گروهی راهی مدرسه می‌شوند درحالی‌که 2نفر از والدین دانش‌آموزان، یکی در جلوی صف و دیگری در انتها، صف دانش‌آموزان را به سمت مدرسه هدایت می‌کنند. طبیعی است که این گروه از دانش‌آموزان برای برگشت از مدرسه به خانه هم با اتوبوس پیاده مدرسه برمی‌گردند.
این طرح با نظارت کامل آموزش و پرورش و مدارس بدین شکل اجرا خواهد شد که ابتدا والدین علاقه‌مند به مدرسه فرزند خود مراجعه و در طرح «اتوبوس پیاده مدرسه» ثبت‌نام می‌کنند.
رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر یزد در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید: «برای مثال اگر 20نفر از والدین دانش‌آموزان ثبت‌نام کنند که از منزل تا مدرسه هم‌مسیر باشند، یک «اتوبوس پیاده مدرسه» 20نفره تشکیل می‌شود. نخست طرح مسیر حرکت و زمان‌بندی همراهی اولیای دانش‌آموزان تدوین می‌شود، سپس هر روز 2نفر از اولیای 20دانش‌آموز در رفت و برگشت دانش‌آموزان به‌صورت پیاده آنان را همراهی می‌کنند که یک نفر در ابتدای صف و یک نفر در انتهای صف حضور دارد و به‌اصطلاح راننده «اتوبوس پیاده مدرسه» است.»
به‌گفته مجید تجملیان، در این طرح پدر یا مادر دانش‌آموز «الف» به همراه فرزندش از منزل به‌صورت پیاده حرکت می‌کنند و به در منزل یا سر کوچه دانش‌آموز «ب» می‌روند. آنجا دانش‌آموز «ب» به «اتوبوس پیاده مدرسه» ملحق می‌شود و به سمت محل الحاق دانش‌آموز «ج» حرکت می‌کنند و همینطور این مسیر به سمت مدرسه ادامه دارد تا گروه 20نفره «اتوبوس پیاده مدرسه» تشکیل شود. هنگام برگشت هم 2نفر والدینی که نوبت‌شان هست در مدرسه حاضر می‌شوند و هدایت «اتوبوس پیاده مدرسه» و رساندن دانش آموزان به منازلشان را برعهده می‌گیرند.
کاهش ترافیک معابر
اما شهر یزد چه بستری دارد که مسئولان حمل‌ونقل و ترافیک آن به فکر اجرای این طرح افتاده‌اند؟ این پرسش را با رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر یزد در میان می‌گذاریم. مجید تجملیان به همشهری می‌گوید که یزد دیگر تاب تحمل ترافیک را ندارد و باید به فکر اجرای طرح‌های تازه و نتیجه‌بخش باشیم. او ادامه می‌دهد: «همیشه با آغاز سال تحصیلی شاهد افزایش بار ترافیکی در معابر هستیم. اجرای طرح اتوبوس پیاده مدرسه می‌تواند در بهبود فرایند رفت‌وآمد دانش‌آموزان به مدارس و همچنین کاهش ازدحام خودروها در شهر نقش مؤثری داشته باشد.»
مطابق استاندارد بین‌المللی در اجرای طرح «اتوبوس پیاده مدرسه» دانش‌آموزانی که منزل‌شان در شعاع حداکثر یک‌و‌نیم‌کیلومتری مدرسه واقع شده‌است می‌توانند در این طرح شرکت کنند. به‌گفته تجملیان، آمار نشان می‌دهد درصد نسبتا بالایی از دانش‌آموزان ابتدایی مدارس شهر یزد در این دسته‌بندی جای می‌گیرند.
او ادامه می‌دهد: «در یزد 746مدرسه در مقاطع مختلف تحصیلی داریم که 166هزار دانش‌آموز را شامل می‌شود. از این تعداد حدود 80هزار نفر دانش‌آموز مقطع دبستان هستند. در گام اول اجرای این طرح اگر 10درصد جمعیت دانش‌آموزان ابتدایی با این طرح همراه شوند به این معنی است که 5هزار خودرو در 2 وعده رفت و برگشت به مدرسه در معابر کم می‌شود، آن هم برای شهر یزد که 600هزار نفر جمعیت دارد.»
رانندگان اتوبوس پیاده مدارس
«اتوبوس پیاده مدرسه» با 3ضلع آموزش و پرورش، اولیای دانش‌آموزان و سازمان حمل‌ونقل و ترافیک پیش می‌رود. پدر یا مادر دانش‌آموزان در این طرح باید ثبت‌نام کنند و مسئولیت راهبری «اتوبوس پیاده مدرسه» را بر عهده بگیرند. این سؤال نیز مطرح می‌شود که اگر والدین دانش‌آموز صلاحیت لازم را نداشته باشند یا به‌دلیل دیگری نتوانند در این طرح ثبت‌نام کنند، تکلیف دانش‌آموز چه می‌شود. رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر یزد در این‌باره توضیح می‌دهد: «اگر خانواده‌هایی هم باشند که نه پدر و نه مادر امکان چنین همراهی را نداشته باشند، می‌توانند با والدین سایر دانش‌آموزان یا افرادی که در قالب شرکت‌های خدماتی تحت عنوان رانندگان اتوبوس پیاده مدارس که با همراهی آموزش و پرورش سازماندهی و تأیید صلاحیت می‌شوند، توافق کرده و انجام وظیفه سهم خود را به ایشان بسپارند؛ درست مثل رانندگان سرویس مدارس.»
مصداقی برای حمل‌ونقل پاک
اجرای طرح «اتوبوس پیاده مدرسه» یکی از راهکارهای ایجابی در کاهش ترافیک شهر یزد است که رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر یزد به آن اشاره می‌کند و می‌افزاید: «راهکارهای ایجابی و سلبی متعددی برای کاهش ترافیک در شهر یزد اجرا شده‌است.
اجرای طرح اتوبوس پیاده مدرسه یکی از زیرمجموعه‌های حمل‌ونقل پاک است؛ درست مثل راه‌اندازی مسیرهای دوچرخه‌سواری در شهر.» بهبود شرایط جسمی کودکان با پیاده‌روی نیز به‌عنوان یکی از اهداف طرح ذکر شده است؛ کارشناسان وزارت بهداشت می‌گویند 30درصد دانش‌آموزان به اضافه وزن مبتلا هستند و «اتوبوس پیاده مدرسه» می‌تواند راهی برای تحرک بیشتر باشد. همچنین طبق تجربه کشورهای پیشرفته دانش‌آموزان در رفت و برگشت به مدارس با هم سرودهای دسته‌جمعی می‌خوانند که باعث افزایش شادی و تقویت روحیه کارگروهی آنان می‌شود.
مکث
تجربه «اتوبوس پیاده مدرسه» در جهان
رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر یزد می‌گوید که در مطالعه طرح «اتوبوس پیاده مدرسه» تجربه کشورهای پیشرفته ازجمله آلمان، آمریکا، نیوزلند، فرانسه و اسپانیا و کشورهای در حال توسعه ازجمله آمریکای لاتین مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد نخستین‌بار در انگلستان، گروهی از دانش‌آموزان در سال1870 میلادی با هم در صفی طولانی با حمایت معلمان مسیر خانه تا مدرسه را طی می‌کردند و به‌عنوان «تمساح» شناخته می‌شدند. این طرح نخستین‌بار با عنوان «اتوبوس پیاده‌روی» در ژاپن از سال1962 معرفی شد و «دیوید انگویچ» فعال حمل‌ونقل استرالیایی نیز با عنوان سیستم «اتوبوس پیاده مدرسه» یا WSB آن را در دهه1990 تبلیغ کرد. طرفداران اتوبوس‌های پیاده مدرسه می‌گویند هدف آنان این است که با شناسایی مسیرهای ایمن به مدرسه، فواید پیاده‌روی و فعالیت بدنی را بین دانش‌آموزان رواج می‌دهند. بزرگ‌ترین «اتوبوس پیاده مدرسه» طبق کتاب رکوردهای گینس در سال2012 میلادی در شهر سافولک در انگلستان 1905شرکت‌کننده داشت.
