ارزش‌گذاری 1/6میلیارد دلاری استارت‌آپ‌ها

عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

ارزش اکوسیستم استارت‌آپی ایران در حالی بین 1.2 تا 1.6 میلیارد دلار تخمین زده شده که براساس تعریف، یونیکورن به کسب‌وکاری گفته می‌شود که ارزش آن یک میلیارد دلار باشد. گزارش «چشم‌انداز اقتصاد دیجیتال ایران» که همزمان با روز فناوری اطلاعات رونمایی شد، همانطور که انتظار می‌رفت با همکاری یک گروه از آکادمی فناوری اطلاعات و ارتباطات چین تهیه شده است. این آکادمی اکنون در حوزه فناوری اطلاعات به حدود 30کشور مشورت می‌دهد و به نوعی مهم‌ترین مرکز تحقیق و توسعه چینی‌ها در حوزه فناوری اطلاعات به‌شمار می‌آید. از سوی دیگر، در برنامه هفتم توسعه و البته برنامه ششم بر جایگاه ویژه اقتصاد دیجیتال تأکید شده که به‌معنای آن است که استارت‌آپ‌ها و دانش بنیان‌ها نقش مؤثری در تحقق سهم تعیین شده در برنامه دارند.

سهم 10درصدی از تولید ناخالص
گزارش «چشم‌انداز اقتصاد دیجیتال ایران» نشان می‌دهد که ایران در برخی از زمینه‌های زیرساخت‌های ICT پیشرفت قابل‌قبولی داشته است، اما همچنان باید در برخی دیگر، ازجمله 5G و دسترسی پهن باند ثابت با کیفیت بالا، پیشرفت کند. این گزارش همچنین بر اهمیت تعدیل مقررات و سیاست‌ها و ابتکارات حمایتی، ارائه آموزش‌های کافی و توجه به زیرساخت‌های نرم‌افزاری قابل توجه برای دستیابی به آنچه جاه‌طلبی دیجیتال ایران برای رسیدن به ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی تا سال۲۰۲۵ عنوان شده، تأکید می‌کند. این موضوع بارها در سخنان مسئولان فناوری اطلاعات کشور تأکید شده، اما اهمیت این بخش از گزارش تأکید بر تعدیل مقررات و سیاست‌ها و ابتکارات حمایتی، آموزش و زیرساخت‌های نرم افزاری است.

یونیکورن دست یافتنی است؟
درحالی‌که یکی از جدول‌های این گزارش نشان می‌دهد که ارزش اکوسیستم استارت‌آپی ایران بین 1.2 تا 1.6میلیارد دلار است، اما بازه زمانی برای دست یافتن به نخستین یونیکورن ایرانی مشاهده نمی‌شود. درواقع، براساس یک تعریف ساده، یونیکورن به شرکتی گفته می‌شود که ارزش آن به یک میلیارد دلار رسیده باشد. درحالی‌که کشورهایی مانند ترکیه با برخورداری از 10یونیکورن و هند با 68یونیکورن درصدد بزرگ کردن اقتصاد خود هستند، ایران طی این سال‌ها نتوانسته یک یونیکورن داشته باشد. با این حال، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور در سخنان خود اظهار امیدواری می‌کند که تا 3سال آینده 10یونیکورن خواهیم داشت.

وضعیت سرمایه‌گذاری
گزارش «چشم‌انداز اقتصاد دیجیتال ایران» که براساس داده‌های سال 2022تنظیم شده است، اندازه بازار ای‌کامرس ایران را 930میلیون دلار برآورد کرده است. همچنین به 170شتاب‌دهنده، 9شرکت نوآور و 6671شرکت دانش بنیان اشاره می‌کند. این در حالی است که گزارش مورد نظر اعلام کرده که سهم اقتصاد دیجیتال ایران از 2.6درصد در سال2012 به 7درصد در سال2022 رسیده است. به‌عبارتی طی 10سال رشدی معادل 4.4درصد را تجربه کرده است.
بنابراین شاید یکی از پیش نیازهای مهم برای رسیدن به سهم 10درصدی در سال2025 سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران باشد.
این در حالی است که برخی گزارش‌ها حاکی از بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران در استارت‌آپ‌هاست. شاید به همین‌خاطر باشد که گزارش «چشم‌انداز اقتصاد دیجیتال ایران» بر تعدیل مقررات و سیاست‌ها و ابتکارات حمایتی، آموزش و زیرساخت‌های نرم‌افزاری برای دستیابی به سهم 10درصدی تأکید می‌کند.

مؤسسات تحقیقاتی
گزارش چشم‌انداز در بخشی به تعداد مؤسسات تحقیقاتی اشاره می‌کند. طبق گزارش، 149دانشگاه و مرکز آموزش عالی دارد. همچنین 50پارک فناوری، 62خانه خلاق و نوآوری، 223مرکز رشد و 350مرکز نوآوری دارد که با جمعیت جوان خود (50درصد جمعیت زیر 30سال) ظرفیت مناسبی برای رشد اکوسیستم به‌شمار می‌آید. عمادالدین پاینده، یکی از تهیه‌کنندگان این گزارش درباره گزارش «چشم‌انداز اقتصاد دیجیتال ایران» در گفت‌وگو با پیوست می‌گوید: «بازخوردهای مثبتی از انتشار این گزارش در بخش خصوصی و دولتی دریافت کردیم و بیش از 2 یا 3 راند نظر‌های اصلاحی از سیاستگذاران دریافت شد.»

اولویت به روز شدن داده‌ها
مدیر آزمایشگاه داده و حکمرانی می‌گوید: «اگر بخواهیم بازنگری‌ای در محتوای گزارش انجام دهیم، طبیعتا نخستین اولویت این است که داده‌ها به‌روز شوند.» پاینده با اشاره به اینکه تجربیاتی که در گزارش آمده است، ارزنده‌اند، ادامه می‌دهد: «ما خود را فقط محدود به شرق آسیا نکردیم و تجربیات موفق را تا حد امکان در گزارش پوشش داده‌ایم. علاوه بر این، دغدغه‌های روز سیاستگذاران و بخش خصوصی در حوزه فاوا درنظر گرفته شد.»