بازگشت 80 هزار میلیارد تومان به جیب مردم

سیدمحمد فخار-روزنامه‌نگار

طی سال‌های اخیر 46 پروژه سرمایه‌گذاری در تهران تعطیل شده و بر زمین مانده است. آنگونه که اطلاعات رسیده از سازمان سرمایه‌گذاری شهرداری تهران به همشهری نشان می‌دهد، اجرای این طرح‌ها در سنوات گذشته در قالب مشارکت و سرمایه‌گذاری شروع شده بود، اما بعد از بروز برخی اختلاف‌نظرها متوقف شده بود تا اموال شهرداری در این پروژه‌ها که تعطیل یا نیمه‌تعطیل شده بودند، حبس شود. فقدان هماهنگی‌های لازم، بوروکراسی، عدم‌تامین بودجه و زمین از مهم‌ترین علل  بر زمین‌ماندن این طرح‌ها طی سال‌های اخیر بوده است.
قدمت برخی از پروژه‌ها نظیر پاساژ مولوی به سال 1373 بازمی‌گردد. این طرح قرار بود سال 1375پایان یابد، اما به علل ملکی و حقوقی 27سال بر زمین مانده بود. همچنین پروژه پارکینگ طبقاتی مهتاب سال 86 آغاز شده بود و باید تا سال 88 به پایان می‌رسید، اما مشکل ملکی حقوقی مانع از پایان یافتن طرح شده است. مجموع زمانی که این 46پروژه بر زمین مانده‌اند، 272سال است.
آنگونه که آمارها نشان می‌دهد، 46پروژه‌ مشارکتی که 95درصد آنها ساختمانی و 5درصد غیرساختمانی بوده، 177هزار میلیارد تومان ارزش دارند که 80هزار میلیارد تومان ارزش آن مربوط به شهرداری بوده و 97هزار میلیارد تومان آن متعلق به شرکای مالی طرح‌هاست. آنگونه که پهنه‌بندی این طرح‌ها نشان می‌دهد، 28درصد آنها مربوط به پروژه‌های جنوب شهر است، 21درصد مربوط به شمال شهر، 13درصد مربوط به شرق، 24درصد مرکز شهر، 12درصد مربوط به غرب و 2درصد مربوط به سازمان پسماند. بدین‌ترتیب مشخص می‌شود که بیشتر بخش‌های شهر از این رکورد سرمایه صدمه دیده است. با رفع موانع و مشکلات این پروژه‌های نیمه‌کاره باید کارهای فنی و اصولی برای رفع موانع این طرح‌های سرمایه‌گذاری انجام شود. در برخی از پروژه‌های متوقف‌شده شریک حاضر به ارائه سهم شهرداری نبود که با اقداماتی که انجام شد سهم شهرداری در این مشارکت زنده شد و با تکمیل آن و فروش در بورس کالا بخش قابل‌توجهی از منابع مالی و سود متعلق به این پروژه به مدیریت شهری و شریک بازگردانده می‌شود، اما ساماندهی پروژه‌های سرمایه‌ای در سطح شهر تهران یک ضرورت است که 46پروژه شهری را احیا و ۸۰هزار میلیارد تومان از سرمایه‌های شهر تهران را تعیین‌تکلیف می‌کند. اول مرداد بود که محمد آخوندی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران در این‌باره گزارش ارائه کرد و گفت:‌ در این پروژه‌ها بخشی از سرمایه شهر تهران به نوعی راکد مانده و بلاتکلیف هستند. درست است ما در این پروژه‌ها به‌دنبال ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری هستیم، اما باید هرچه زودتر این پروژه‌ها تعیین‌تکلیف شوند. از مجموع این ۴۶پروژه که همگی به نتیجه نرسیده‌اند، ۴۳پروژه ساختمانی و 3پروژه، پروژه غیرساختمانی است. ۴۳قرارداد در قالب مشارکت مدنی است و بیشتر این پروژه‌ها در مناطق 16، 18، 21، 22، 3، 10و 19 است.
فرایندهای صدور مجوز برای پروژه‌های مشارکتی بسیار طولانی است، از سوی دیگر مشکلات اسناد مالکیت معارض ملکی پروژه‌ها وجود دارد که باید در پروژه‌های بعدی در مورد آن فکر شود. در قراردادها مشکلاتی وجود داشته که بعضا باعث شده این پروژه‌ها به نتیجه نرسد. در برخی از موارد قبل از اجرای پروژه مطالعه مناسب صورت نگرفته که این موارد باید کارشناسی و حل شوند. البته آنگونه که آخوندی گفته، پروژه‌ها تا پایان شهریور تعیین‌تکلیف می‌شوند تا مشخص شود که آیا این پروژه ادامه پیدا می‌کند یا خیر؟ البته ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران معتقد است: «در دوره گذشته می‌خواستند پرونده‌سازی کنند سراغ پروژه‌های مشارکتی رفته و تعدادی از این پروژه‌ها را به مرجع قضایی دادند، اما شهرداری در همه آنها محکوم شد.» به‌هرحال پروژه‌های سرمایه‌گذاری 3مشکل اساسی دارند: مشکل، نخست مالکیت زمین از طرف شهرداری، دوم عدم‌ورود سرمایه‌گذار جدید و سوم عدم‌اجرای تعهدات از طرف یکی از طرفین. بر همین اساس می‌توان ورود شهرداری برای تعیین‌تکلیف این 46پروژه را گامی در زمینه حفظ سرمایه‌های تهران دانست.



مکث
تشکیل کمیته داوری برای حل مشکل پروژه‌های مشارکتی

 مدیران شهری در ادوار مختلف تمایل دارند با سهم مشارکت سرمایه‌گذار شهر را آباد کنند. اقداماتی هم در این حوزه صورت‌گرفته است، اما در برخی از موارد وقتی طرح یا پروژه مشارکتی وارد فاز عملیاتی و اجرایی می‌شود، مشکلاتی پیش می‌آید که سبب توقف پروژه می‌شود. درخصوص 46پروژه مشارکتی شهرداری تهران که مدیریت شهری در این دوره پیگیر تعیین‌تکلیف و اتمام و بهره‌برداری از آنهاست هم مشکلاتی وجود دارد که در ادامه به اهم آنها اشاره می‌کنم:

بررسی‌نشدن اسناد مالکیت: سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی قبل از اینکه پروژه‌ای برای سرمایه‌گذاری مطرح کند باید اسناد مالکیت را بررسی کند، اما وضعیت پروژه‌ها نشان می‌دهد که این کار انجام نشده است؛ چراکه سازمان یکی از زمین‌های شهرداری را که سند به نام شهرداری ثبت نشده برای سرمایه‌گذاری عرضه می‌کند به این امید که در فواصل پروژه برای دریافت سند اقدام می‌کند، اما حین کار با مشکلاتی مواجه می‌شود و این کار عملی نشده و در نتیجه منجر به توقف پروژه می‌شود.
دریافت مجوز قبل از اجرای پروژه: مشکل دیگر پروژه‌های مشارکتی مربوط به مجوزهاست. سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی، مجوزهای مربوطه و پروانه ساختمانی ملک را برای مشارکت عرضه می‌کند. قرارداد هم با ضریب و سطح اشغال موردنظر منعقد می‌شود و سرمایه‌گذار هم کار را شروع می‌کند، اما بنا بر دلایلی ازجمله محدودیت پهنه‌بندی و... معاونت شهرسازی و معماری مجوز لازم را صادر نمی‌کند و در نهایت پروژه متوقف می‌شود.
دقت در قراردادها: در پروژه‌های مشارکتی قاعدتا قراردادها باید به‌نحوی نوشته شوند که هم نفع شهرداری لحاظ شود و هم نفع سرمایه‌گذار. معمولا در پروژه‌های مشارکتی قراردادها یکطرفه نوشته می‌شوند و شهرداری برای اینکه درگیر مسائل نظارتی نشود، قراردادها را سفت‌وسخت می‌گیرد و سرمایه‌گذار حین کار متوجه ضرر و زیان می‌شود و از ادامه کار انصراف می‌دهد. 46پروژه مشارکتی که موردتوجه کمیسیون برنامه‌وبودجه شورای شهر تهران قرار گرفته، ازجمله طرح‌های کلان و خاص شهرداری تهران هستند که باتوجه ‌به شرایطی که دارند نه شهرداری به‌تنهایی می‌تواند تصمیم بگیرد و نه شورا می‌تواند ورود کند؛ چراکه دستگاه‌های نظارتی هم نقطه‌نظراتی دارند، ازاین‌رو پیشنهاد این است که کمیته‌ای شکل بگیرد تا شهردار تهران و رئیس شورای شهر و رؤسای کمیسیون‌های مربوطه در آن برای پروژه‌ها تصمیم بگیرند. علاوه‌برآن می‌توان این پروژه‌ها را از طریق کمیسیون ماده 38یا دستور مقام قضایی تعیین‌تکلیف کرد، ولی به‌نظر بنده کمیته داوری و حل اختلاف بهترین راهکار برای پروژه‌های کلان است که این موضوع را در کمیسیون برنامه‌وبودجه پیگیری می‌کنیم و امیدواریم شاهد به سرانجام رسیدن این پروژه‌ها باشیم.