روایت صادقانه و شجاعانه

نیلوفرذوالفقاری؛ روزنامه‌نگار

ردپای حماسه عاشورا بر همه شاخه‌های هنری قابل مشاهده بوده و در دنیای ادبیات و هنر، دستاوردهای ارزشمندی در دسته آثار عاشورایی در سالیان گذشته توسط هنرمندان ایرانی به‌دست آمده است.پژوهشگران و هنرمندان آیینی معتقدند آثار عاشورایی از قوی‌ترین آثار حوزه‌های مختلف هستند و عشق به سالار شهیدان، درخت پربار هنر و ادبیات عاشورایی را سبز نگه‌داشته است.

ادبیات عاشورایی
مهدی قزلی، نویسنده و پژوهشگر: تا قیامت می‌توان درباره عاشورا نوشت

خود واقعه عاشورا، پر از ادبیات است. کافی است یک‌بار رجزهایی را که در کربلا خوانده شده مرور کنیم تا ببینیم چقدر ادبی هستند. ادبیات عاشورایی هم باقی‌مانده بستر اتفاقی است که در کربلا افتاده، همه درام‌هایی که ادبیات می‌شناسد در این واقعه مرور می‌شود، موضوعاتی مانند انتقام، حماسه، مقابله با ظلم، دفاع از نزدیکان، تشنگی، آبر‌سانی و... که در تاریخ و ادبیات ریشه دارند و درباره آنها داستان‌ها و شعرهای زیادی نوشته شده است، در اصل اتفاق به‌صورت فشرده و در زمانی کوتاه رخ داده‌اند. من فکر می‌کنم از حالا تا قیامت همچنان می‌شود درباره عاشورا و کربلا نوشت و کار کرد، بدون اینکه هیچ کاری جای دیگری را تنگ کند. امام‌حسین(ع)، بخش مهمی از هویت ماست و من این موضوع را در ماجرای کتاب «پنجره‌های تشنه» بیشتر از قبل لمس کردم. یکی از مهم‌ترین پارامترهای هویتی این جغرافیا و این فرهنگ، عاشوراست؛ نام امام‌حسین(ع) که می‌آید، رفتارها یک‌شکل می‌شود و امام حسین(ع)، ریسمان اتصال هویتی ماست پس اصلا از زندگی ما جدا نیست. من نمی‌پسندم که آثار عاشورایی را در دسته‌بندی مذهبی جا دهیم و بگوییم موضوع مثلا اجتماعی نیست، چرا که امام حسین(ع) و زندگی او جنبه‌های متفاوتی دارد که همه آنها مهم هستند.

آواهای عاشورایی
سیدعباس سجادی، شاعر و پژوهشگر: نغمه‌های عاشورایی زنده‌اند

همانطور که معتقدیم ذکر مصیبت‌ها، مرثیه‌ها و شعرهای عاشورایی باید مبتنی بر مقتل‌ها و پشتوانه تاریخی مستند داشته باشند، نغمه‌های عاشورایی هم تاریخچه‌ای از انواع ارائه در گذشته دارند. ازجمله اجتماعی‌ترین آنها، تعزیه‌هاست و بعد مداحی‌ها، مصیبت‌خوانی، گریز زدن و...  هر کدام از این نغمه‌ها فرهنگ مخصوص خود را دارند. نداشتن شناخت کافی مداحان جوان از نغمه‌های اصیل عاشورایی و دچار شدن به روزمرگی، آسیب بزرگی است که در این حوزه اتفاق افتاده است.مداحان جوان به جای اینکه آثار اصیل را الگو قرار دهند، ترانه‌هایی را به شکل مداحی ارائه می‌کنند که فقط شعرشان عوض شده است، چیزی که من نام مداحی پاپ را روی آن گذاشته‌ام. افرادی مانند مرحوم سلیم موذن‌زاده اردبیلی یا محمدعلی کریم‌خانی، با بهره‌گیری درست از موسیقی، بر نغمه‌های عاشورایی ما افزودند. کسانی که هوشمندانه توانستند در دوره دفاع‌مقدس از نغمه‌های عاشورایی استفاده و هیجان ایجاد کنند، صادق آهنگران و کویتی‌پور هستند. هیچ‌کدام از شعرهایی هم که انتخاب کردند، سخیف نبود. فکر می‌کنم در صدها سال، این مردم بوده‌اند که آیین‌های مذهبی و عاشورایی را حفظ کرده و به اینجا رسانده‌اند، پس بعد از این هم می‌توانند آن را هدایت کنند. برخی دخالت‌ها اتفاقا آسیب‌زننده بهتر است وجود نداشته باشد.

نمایش عاشورایی
داوود فتحعلی‌بیگی، پیشکسوت تئاتر آیینی:تعزیه ایرانی غنی است

تعزیه مجموعه‌ای از چند هنر مثل بازیگری، موسیقی، اندیشه‌های عرفانی، شعر، ادبیات فارسی و... است. علاوه بر این هنرها، در سالیان، بخشی از آیین‌های قومی هم به تعزیه‌ راه پیدا کرده‌اند. این است که از نظر هنر نمایشی، در میان گونه‌های مختلف نمایش ایرانی، تعزیه در قله می‌ایستد. تعزیه به همراه اپرای عروسکی، ادامه راه شبیه‌خوانی یا همان نمایش آهنگین واقعه عاشوراست که شکل و شمایل متفاوتی با نوع قدیم و کلاسیک آن دارد. خوشبختانه تعزیه ایرانی، به قدری غنی است و ظرفیت دارد که به هر تغییر و خلاقیتی، روی خوش نشان می‌دهد. از منظر زیبایی‌شناختی، تعزیه یکی از چشمگیرترین گونه‌های نمایشی است. هنرمندان تعزیه، به خوبی باید همه نقش‌های خوب و بد را ایفا کنند که جذابیت‌های زیبایی‌شناختی برای مخاطب داشته باشد. برای همین هم گاه می‌بینیم که نقش شمر را چنان هنرمندانه ایفا می‌کنند که مردم کاملا درگیر می‌شوند و تمام احساساتشان معطوف نمایش می‌شود.حتما ارزش و اهمیت واقعه عاشورا، بیش از هر المان دیگری است و بخش عمده‌ای از خاص و خواستنی‌بودن تعزیه‌ها، به عقیده و باور و عشق به ائمه و امام حسین(ع) برمی‌گردد.