صادرات یک میلیارد دلاری از «تمرچین»

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

بیراه نیست اگر بگوییم آذربایجان‌غربی روی ریل توسعه قرار گرفته‌ است. گواه این ادعا هم اینکه آمار نشان می‌دهد سال‌1401 ارزش صادرات از مرز تمرچین بیش از یک میلیارد دلار به 18کشور بوده است. صادراتی که نه فقط حوزه کشاورزی بلکه حوزه تولیدات لوازم خانگی و صنعتی را نیز شامل شده‌است. این آمار از آن جهت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا در 3ماهه نخست سال‌جاری میلادی به مرز ۱.۲میلیارد یورو رسید و آذربایجان به‌تنهایی توانسته سال گذشته به آمار بیش از یک میلیارد دلاری دست پیدا کند.‌‌محمدصادق معتمدیان، استاندار آذربایجان غربی که پیش از این به همشهری گفته بود «راه توسعه آذربایجان غربی با داشتن مرز مشترک با کشورهای آذربایجان، ترکیه و عراق از مرز می‌گذرد» حالا عنوان می‌کند مهم‌ترین برنامه استان، افزایش صادرات و رفع مشکلات در مرزها و تجارت بین‌الملل است. با این حال، نباید از رسیدن به نرخ‌ بیکاری تک‌رقمی، کسب رتبه سوم در اشتغال بخش خصوصی در کشور و تحقق ۱۰۹درصدی تعهدهای اشتغال در سال‌1401 در استان غافل شد.

صادرات آذربایجان‌غربی بیشتر ترانزیت محصولات کشاورزی را در ذهن تداعی می‌کند، زیرا این استان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی است. در آمار بیش از یک میلیارد دلاری از مرز تمرچین، وضعیت محصولات کشاورزی چگونه است؟
آذربایجان غربی به‌علت تولید سالانه ۶.۸میلیون تن محصولات کشاورزی، یکی از قطب‌های مهم اقتصادی کشور در این بخش است. در سال‌1401 میزان تولید استان در بخش کشاورزی (گروه کالایی میوه و تره‌بار) به ارزش 109میلیون دلار و وزن 375هزار تن بود که از این میزان 76میلیون دلار با ارزش وزنی 265هزار تن صادر شده است.

به‌طور دقیق‌تر چه محصولات کشاورزی صادر شده و به چه کشورهایی بوده ‌است؟
عمده کالاهای صادراتی آذربایجان غربی در بخش میوه و تره‌بار محصول سیب تازه است. میزان صادرات آن از مرزهای استان به ارزش دلاری 30میلیون دلار و ارزش وزنی 86هزار تن بوده که از این میزان 13میلیون دلار به ارزش وزنی 36هزارتن از مرز تمرچین و مابقی از دیگر مرزهای استان صادر شده است. میزان صادرات محصول آلبالوهای ترش تازه و گیلاس نیز به ارزش 265هزار دلار و ارزش وزنی 243تن از مرزهای این استان به اقلیم کردستان عراق بود. گوجه‌فرنگی، هندوانه و پرتقال هم جزو صادرات بود. مقصد صادراتی محصولات کشاورزی از استان به 18کشور بوده‌ و بیشترین میزان صادرات به کشورهای عراق، امارات متحده عربی، قزاقستان، هند، افغانستان، ترکمنستان و برخی از کشورهای اروپایی است.

همواره بحث صادرات محصولات کشاورزی با رونق صنایع تبدیلی عجین است. شرایط آذربایجان غربی در راه‌اندازی صنایع تبدیلی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
افزایش ارزش افزوده و بهره‌وری در بخش کشاورزی و تأثیر فراوان در افزایش صادرات غیرنفتی را باید از مزایای مهم صنایع تبدیلی و تکمیلی دانست. صنایع تبدیلی و تکمیلی و مسائل پس از تولید محصولات کشاورزی به‌عنوان حلقه نهایی در تکمیل زنجیره تولید محصولات و فرآورده‌های سالم کشاورزی نقش حیاتی و اساسی ایفا می‌کند. به علاوه شدت‌یافتن رقابت جهانی، افزایش بی‌اطمینانی و تقاضای فزاینده برای محصولات متنوع باعث شده که استقبال از این صنایع بیشتر شود.

علاوه بر حوزه کشاورزی، صادرات استان چه موارد دیگری را در‌برمی‌گیرد؟
در سال‌1401 از مرز تمرچین کالاهایی شامل میله‌های آهنی یا فولادی، کفپوش‌های غیرمخملی(MDF)، سایر مبل‌های چوبی، شمش آهن و فولاد غیرممزوج، پاک‌کننده‌های صنعتی، پروفیل توخالی از آلیاژهای آلومینیوم، سیمان سفید، روغن موتور، رول دستمال کاغذی، جام شیشه، جام آیینه، ظروف شیشه، لوله‌های فولادی، سوله فلزی، ضدیخ، کاغذ فلوتینگ کارتن‌سازی، نمک تصفیه‌شده، الکل متانول، مقاطع فولادی، ورق کامپوزیتی از آلومینیوم، رنگ برای نقاشی هنری، چیپس و شکلات، بستنی و سایر شربت‌های یخ‌زده، شیرینی و لوازم خانه به مقصد اقلیم شمال عراق صادر شد.

مرز «کیله» در شهرستان سردشت نیز راهی برای صادرات به اقلیم کردستان عراق است. از این مرز چه محصولاتی صادر می‌شود؟
از مرز کیله سردشت نیز سال‌1401 کالاهایی مثل سایر خمیرهای غذایی پخته‌نشده، لوازم خانه‌، شوینده‌ها، سایر موادمعدنی، تجهیزات برای چوب‌بست‌زدن، میله‌های آهنی یا فولادی، کیسه کوچک از پلی‌اتیلن، لوله و شیلنگ‌های سخت از پلیمرهای پروپیلن، پروفیل توخالی از آلیاژهای آلومینیوم و محصولات کشاورزی مثل پرتقال، خیار، گوجه فرنگی و هندوانه به مقصد اقلیم کردستان عراق صادر شد.

صادرات نیازمند زیرساخت‌های ارتباطی هم هست. توسعه راه‌های ارتباطی و ریلی چه نقشی روی افزایش صادرات داشته است؟
بیش از ۲۵درصد از پایانه‌های مرزی کشور در این استان قرار دارد. زیرساخت‌های تجاری استان ما تاریخی است.  علاوه بر وجود مرز بازرگان که از بزرگ‌ترین مرزهای کشور است، ۹گمرک دیگر هم داریم. خطوط ریلی از ایمن‌ترین و ارزان‌ترین مسیرهای انتقال برای این هدف است که این زنجیره در کشور هنوز تکمیل نشده‌است. یکی از رویکردهای مهم برای افزایش حمل بار، اتصال شهرک‌های صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی به شبکه ریلی است. به‌دنبال چهاربانده‌کردن همه مسیرهای منتهی به پایانه‌های مرزی در آذربایجان‌غربی هستیم که در این خصوص مسیر منتهی به مرز سرو در ارومیه به اتمام رسیده و زیربار ترافیک رفته است. در مسیرهای بازرگان، رازی و تمرچین هم اقدامات لازم صورت گرفته و سعی داریم تا پایان این دولت، این مسیرها هم ساماندهی و چهاربانده شود.

افزایش صادرات به‌معنای رشد اقتصادی استان، چقدر بر وضعیت معیشتی شهروندان یا به‌عبارتی اشتغال‌زایی آنان تأثیر داشته است؟
 آذربایجان غربی استانی هم‌مرز با 3کشور و به تبع آن تحت‌تأثیر ‌مبادلات اقتصادی و تجاری در مرزهاست. با روان‌سازی مبادلات مرزی، رونق اقتصادی برای مردم استان و به‌ویژه مناطق مرزنشین رقم می‌خورد و تلاش می‌شود این افراد از سود حداکثری از محل مبادلات تعریف‌شده بهره‌مند شوند. افزایش تبادلات تجاری با نگاه ویژه به صادرات و به‌خصوص صادرات محصولات تولیدی و مزیت‌دار استان، تأثیر مستقیم بر وضعیت معیشت و اشتغال‌زایی برای شهروندان دارد. افزایش صادرات باعث افزایش تقاضا برای محصولات صادراتی تولیدی استان و به تبع آن افزایش تولید توسط صنایع مرتبط در راستای تامین تقاضای ایجاد شده می‌شود و به‌طور طبیعی افزایش تولید نیازمند به‌کارگیری بیشتر نیروی کار و به‌عبارتی نیاز به نیروی کار بیشتر می‌شود.

نیروی کار از استان تامین می‌شود؟
تمام حلقه‌های این زنجیره از تولید تا صادرات به هم متصل بوده و بر هم تأثیر مستقیم دارد. به‌طور کلی افزایش صادرات به‌ویژه صادرات محصولات تولیدی در استان علاوه بر افزایش و ایجاد اشتغال مستقیم در بخش تولید، منجر به اشتغال مستقیم و غیرمستقیم افراد بسیاری در سایر حلقه‌های این زنجیره به هم متصل در تمام مراحل از تولید تا صادرات می‌شود که می‌توان به افزایش اشتغال در قسمت‌های تولید، بازاریابی، فروش، حمل‌ونقل و پشتیبانی، اداری، کارگری و... اشاره کرد. تامین نیروی انسانی مورد نیاز برای این چرخه در درجه اول از داخل خود استان صورت می‌گیرد.