روایت تهران
تعزیه از چشم فرنگی‌ها
تعزیه‌خوانی در عهد قاجار به اوج رسید و برای سیاحان خارجی آنقدر جالب بود که همگی در سفرنامه‌هایشان از آن یاد کرده‌اند. هانری بایندر، سیاح آلمانی می‌نویسد: «دایر کردن تعزیه یک کار خیر است و هرکسی به‌نحوی در تشکیل و جریان مراسم کمکی کرده باشد امید دارد از ثواب اخروی بر‌خوردار گردد.» یاکوب ادوارد پولاک، پزشک ناصرالدین‌شاه نیز در توصیف تعزیه روز دهم محرم می‌نویسد: «سرانجام در روز دهم داستان شهادت به نمایش گذارده می‌شود. آدمکی چوبی که نماینده جبرئیل است از ریسمانی پایین می‌آید تا ارواح ائمه را تا عرصه بهشت همراهی کند. پیش از آن اسب‌های بزرگان مملکت را که آراسته شده‌اند به میدان آورده‌اند. یک اروپایی در اینجا فرصت به‌دست می‌آورد بعضی از اسبان اصیل را هم بببیند.»
تابلو تاریخی در تکیه قدیمی
در تکیه تاریخی حصاربوعلی که قدمتش به دوره قاجار می‌رسد، یک نسخه بسیار ارزشمند نگهداری می‌شود؛ یک نقاشی پوستی از واقعه عاشورا که خیمه‌گاه شهیدان کربلا را در برابر لشکر دژخیمان به تصویر کشیده است. این نقاشی نیز قدمتی به اندازه خود تکیه دارد و آنطور که قدیمی‌های محله حصاربوعلی می‌گویند حدود 2 قرن پیش به تصویر درآمده است. در تکیه حصاربوعلی رسم بر این بود که تابلو نقاشی بعد از ظهر عاشورا را برای اجرای مراسم نخل‌گردانی روی نخل کهن تکیه نصب می‌کردند. اکنون اما چند سالی است که این نقاشی تاریخی بالای منبر تکیه جای دارد تا از آسیب‌های احتمالی مصون بماند. با وجود این، نقاشی دیگری مشابه با آن را برای اجرای رسم نخل‌گردانی هر سال روی نخل تکیه قرار می‌دهند.
عزاداری در مزار سیدجوزدرختی
عزاداری در مزار سیدی فاضل و پرهیزگار از رسم‌های کهن ایام سوگواری محرم و صفر در دارآباد است و قدمتی بیش از یک قرن دارد. محوطه‌ای پردار و درخت در دل خیابان سباری، میزبان برگزاری این مراسم در ظهر عاشوراست. در میان چنارهای کهنسال، سنگ قبری ساده وجود دارد که آرامگاه شخصیتی فاضل و مورد احترام اهالی دارآباد است. آرامگاه سیدجوزدرختی در زمین‌های معروف به «جوزدرختک» واقع است. علیرضا زمانی، تهران‌شناس می‌گوید: «نیاورانی‌ها و اهالی کاشانک هم ظهر عاشورا دسته عزاداری را به آرامگاه او می‌بردند. سید ابوطالب جوزی، شخصی مورد وثوق میان آبادی‌های شمیران بود.» این تصویر عزاداری اهالی نیاوران و جمال‌آباد را حدود نیم قرن پیش در محدوده جوزدرختک نشان می‌دهد.
راز سنگ‌قبر 150ساله بیت‌الزهرا س
حسینیه بیت‌الزهرا(س) در خانه قدیمی مرحوم حجت‌الاسلام ابوالفضل شیروانی در محله امیریه به وصیت او ساخته شد. یکی از جاذبه‌ها و اسرار حسینیه سنگ‌قبری است که روی یکی از دیوارهای حیاط قرار دارد. در بازسازی خانه برای ساخت حسینیه در قسمت آب‌انبار قدیمی 9قبر پیدا شد که یکی از آنها سنگ داشت؛ روی این سنگ‌قبر نوشته‌شده: «مرحوم تراب، ولد محمدخان، شهر رمضان سنه 1281قمری» و عکس تفنگ و کیسه باروت روی آن حکاکی شده است. بعدازاین اتفاق، مرحوم حجت‌الاسلام مهدی طباطبایی که در جریان ساخت حسینیه بود گفت: این فرد چه سعادتی داشته که حالا بعد از 150سال باید پیکرش در ورودی یک حسینیه قرار بگیرد و هرکس به اینجا می‌آید، فاتحه‌ای هم برای او بخواند.»
طشت‌گذاری در مسجد اردبیلی‌ها
در محله سنگلج مسجد و حسینیه‌ای به نام اردبیلی‌های مقیم مرکز هست که آیت‌الله مشکینی فقید هم مدتی در آن به آموزش طلاب مشغول بود. چون اردبیلی‌های ساکن تهران برای مراسم آیینی و مذهبی‌شان مکان ثابتی نداشتند، اینجا را سال 1333 تاسیس کردنــــــــــد. مرحوم عبدالعلی بازرگان، پدر مرحوم مهدی بازرگان، نیز سهم بسزایی در این کار داشت. اردبیلی‌ها در روزهای نخست محرم مراسم طشت‌گذاری را برگزار می‌کنند. طشت‌ها از روز اول محرم پر آب می‌شود و عزاداران مسجد به تبرک از آب آن می‌نوشند. این آیین اشاره به حادثه روز دوم محرم دارد که در تاریخ طبری نیز ثبت شده است. در آن روز امام حسین(ع) و یارانش بعد از رویارویی با دشمنان، به آنان و اسب‌هایشان آب دادند.
