نوشابه‌های رژیمی؛ سرطان به‌جای قند

عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

سازمان جهانی بهداشت پس از مدت‌ها بحث سرانجام یک ماده شیرین‌کننده مشهور در ساخت نوشابه‌های رژیمی را که در میان مردم به زیرو مشهور شده‌اند به‌عنوان ماده سرطان‌زای احتمالی معرفی کرده است. اگرچه این سازمان یک‌بار دیگر مصرف کنترل شده «آسپارتام» را تأیید کرده، اما طبقه‌بندی این شیرین‌کننده به‌عنوان یک ماده سرطان‌زای احتمالی همچنان می‌تواند مصرف‌کنندگان نوشابه‌های رژیمی را بترساند. نوشابه‌های رژیمی که با تبلیغات متعدد، خود را عاری از شکر و سالم معرفی می‌کنند، می‌توانند در درازمدت آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای مردم داشته باشند. مصرف نوشابه در 2دهه گذشته در سراسر دنیا کاهش یافته و علت آن هم روی آوردن مردم به نوشیدن آب بیشتر یا انتخاب نوشیدنی‌هایی با شکر کمتر است. تخمین زده می‌شود حداقل ۲۵ درصد فروش شرکت‌های تولید‌کننده نوشابه‌گازدار از فروش نوشابه‌های رژیمی است.

احتمال سرطان‌زا بودن
اگرچه سازمان بهداشت جهانی پس از 3پژوهش اعلام کرده که آسپارتام احتمالا در گروه مواد سرطان زا طبقه بندی می‌شود، اما سازمان غذا و داروی آمریکا این موضوع را رد می‌کند. نوشابه‌های پرکالری که قندهایی چون ساخارین استفاده می‌کنند، همچنان بخش اعظم فروش را در اختیار دارند، اما نوشابه‌های رژیمی هم جای خود را در این میان باز کرده‌اند و اکنون بیش از یک چهارم فروش بازار دنیا را در اختیار گرفته‌اند. به‌عبارت دیگر، یک چهارم مشتریان نوشابه‌ها که تصور می‌کنند نوشابه‌های رژیمی ضرری برای آنها ندارد، براساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در معرض نوعی سرطان کبد قرار دارند. مرکز تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی (IARC) پس از بررسی 3پژوهش گسترده که در آمریکا و اروپا انجام شده‌اند، یک ارتباط احتمالی میان آسپارتام و نوعی از سرطان کبد به نام «کارسینوم هپاتوسلولار» را شناسایی کرده است.

آسپارتام چیست؟
آسپارتام یک شیرین‌کننده مصنوعی غیرساکارید است که ۲۰۰بار شیرین‌تر از ساکاروز به‌حساب می‌آید. آسپارتام به‌عنوان یک شیرین‌کننده مصنوعی کم‌کالری شناخته می‌شود که در صنایع غذایی و دارویی استفاده گسترده‌ای دارد. آسپارتام جزو شیرین‌کننده‌های قوی همچون سوکرالوز و نئوتام محسوب می‌شود و قدرت شیرین کنندگی آن ۱۵۰ تا ۲۰۰ برابر بیشتر از قند است و به‌سختی انرژی تولید یا آزاد می‌کند. این ترکیب از نظر عطر و طعم بسیار شبیه قند طبیعی است و بیشتر از سایر شیرین کننده‌های مصنوعی با ویژگی‌های قند مطابقت دارد. این ماده همچنین برای تقویت طعم و رایحه میوه‌ها به مواد غذایی اضافه می‌شود و هیچ حس ناخوشایندی در خوراکی‌ها به جا نمی‌گذارد. آسپارتام از نظر حجم مصرفی سومین قند مصرفی در صنایع غذایی پس از ساخارین و سیکلامات است. درحالی‌که مصرف سیکلامات ممنوع شده و ساخارین هم از نظر طعم و ایمنی مورد پذیرش نیست، به همین دلیل آسپارتام توانسته به‌عنوان یک جایگزین خوش طعم و ایمن‌تر برای این قندهای مصنوعی به‌کار گرفته شود.

مصرف محدود
اگر مشتری پروپا قرص نوشابه‌های رژیمی هستید، با احتیاط‌تر رفتار کنید. همه نوشابه‌های رژیمی با عناوینی چون کوکا‌کولای زیرو، پپسی لایت و ماءالشعیر بدون قند، همگی از آسپارتام استفاده می‌کنند. یک مؤسسه دیگر با عنوان کمیته مشترک تخصصی افزودنی‌های غذایی (JECFA) در گزارش خود اعلام کرده است که مصرف روزانه قابل‌قبول برای آسپارتام کمتر از 40میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. بنابراین تا زمانی که تحقیقات کامل‌تری انجام شود، تصمیم عاقلانه این است که از مصرف بیش از اندازه نوشابه‌های رژیمی پرهیز کنید. درحالی‌که یافته‌های مربوط به ارتباط احتمالی آسپارتام با سرطان ممکن است مصرف‌کنندگانی را که مقادیر کمتری نوشابه رژیمی مصرف می‌کنند، منصرف نکند، اما اعلامیه سازمان بهداشت جهانی حداقل می‌تواند به‌طور موقت به فروش این نوشابه‌ها لطمه بزند.

نظر متفاوت FDA
درحالی‌که سازمان بهداشت جهانی میزان مجاز آسپارتام را 40میلی‌گرم به ازای هر کیلو وزن بدن اعلام کرده، سازمان غذا و داروی آمریکا این میزان را 50میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم می‌داند.
FDA همچنین تحقیقاتی که براساس آن سازمان بهداشت جهانی آسپارتام را مرتبط با سرطان می‌داند رد می‌کند.
سخنگوی FDA معتقد است که «آسپارتام یکی از مواد افزودنی در تأمین غذای انسان است که مورد بررسی زیادی قرار گرفته. زمانی که آسپارتام تحت شرایط تأییدشده استفاده شود، دانشمندان FDA نگرانی درباره آن نخواهند داشت.»