جشن نوغانداران

راحله‌ عبدالحسینی- روزنامه نگار

تیرماه، نه فقط در گیلان که قطب صنعت نوغانداری (کرم‌ ابریشم) کشور شناخته می‌شود، بلکه در همه استان‌هایی که در پرورش کرم ابریشم حرفی برای گفتن دارند، زمان برداشت است؛ آیینی که به زبان گیلکی به «کج‌چینی» یا برداشت پیله ‌تر ابریشم معروف است و از اواخر خرداد آغاز می‌شود.

پیش از تولد پروانه‌ها
«کج‌چینی» اصطلاحی در زبان گیلکی به‌معنای برداشت پیله‌تر ابریشم است. این اصطلاح در برخی نواحی گیلان «کژچینی» نیز تلفظ می‌شود. اگرچه فصل پرورش کرم ابریشم مانند دیگر کارهای کشاورزان طولانی نیست و نوغان‌داران بین ۴۵ روز تا ۲‌ماه به‌کار پرورش کرم ابریشم خود پایان می‌دهند، اما آنها هنگام برداشت محصول محدودیت زمانی دارند و در تنگنا قرار می‌گیرند. اگر آنها در این کار سستی و تعلل کنند، همه زحمات‌شان از بین خواهد رفت؛ زیرا پروانه‌های داخل پیله‌ها متولد خواهند شد و پیله‌ها را سوراخ خواهند کرد.
در این شرایط، پیله‌های ابریشم دیگر ارزش اقتصادی نخواهند داشت و برای آنها مشتری پیدا نخواهد شد. با توجه به کیفیت بالای برگ و تغذیه مناسب کرم ابریشم پیش‌بینی شده ابریشم‌کاران گیلانی امسال ۵۰۰تن پیله‌تر به ارزش ۱۲۵میلیارد تومان برداشت کنند. در حال حاضر پیله‌تر ابریشم در بازار‌های کشور هر کیلوگرم ۲۵۰هزار تومان فروخته می‌شود. براساس آخرین اطلاعات، تعداد نوغانداران ۲۹هزار و ۵۰۰ نفر اعلام شده که البته هر سال با توجه به فعالیت آنها برای پرورش کرم ابریشم این رقم متغیر است. حدود ۱۰هزار خانوار در گیلان به نوغانداری مشغول هستند.

ثبت جهانی نوغانداری
جشن ثبت جهانی نوغانداری و تولید سنتی ابریشم در ایران نیز به‌تازگی در 5شهر گیلان انجام شد. پرورش نوغان ‌با توجه به افزایش قیمت نخ ابریشم و تقاضای بازار کار در اقتصاد خانوارهای روستایی نقش مؤثری دارد. با ثبت جهانی نوغانداری به‌عنوان میراث ناملموس، از نوغانداران حمایت‌های بیشتری می‌شود. ارائه نهال توت و توزیع یارانه‌ای تخم نوغان هیبرید به کشاورزان برای توسعه نوغانداری باعث شده تا نوغانداران به فعالیت خود دلگرم شوند و پای کار بایستند. از سوی دیگر برای توسعه صنعت نوغان در کشور، کاشت درخت توت که در بسیاری از مناطق به‌صورت دیم کشت می‌شود در طرح مردمی کاشت یک‌میلیون نهال نیز مورد توجه تشکل‌های مردم‌نهاد قرار گرفته ‌است.  نوغانداری و تولید فرآورده‌های ابریشمی به‌عنوان یک میراث کهن فرهنگی و اقتصادی در یک دوره کوتاه‌مدت ضمن ایجاد انگیزه اقتصادی و به‌کارگیری بخشی از نیروی کار روستا، درآمد مناسبی را برای روستانشینان فراهم می‌کند. با پرورش هر جعبه تخم نوغان، معمولا حدود ۳۵کیلوگرم پیله‌تر ابریشم تولید می‌شود. از هر 3کیلوگرم پیله‌تر ابریشم، پس از فرآوری یک کیلوگرم نخ ابریشم به‌دست می‌آید. این‌طور که مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان گفته ابریشم‌بافی از رشته‌های فعال صنایع‌‌دستی در گیلان است و ۱۱اثر تاریخی نوغان در استان وجود دارد. ولی جهانی افزود: «ثبت جهانی تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به توسعه گردشگری و اشتغال‌زایی کمک می‌کند و در همین راستا ساختمان فلاطوری لاهیجان به‌عنوان موزه ابریشم استان با ۲۰میلیارد ریال اعتبار مرمت شد و۱۰بنای تاریخی دیگر نوغان استان با محوریت ابریشم تغییر کاربری می‌دهند که موزه نساجی در قاسم‌آباد رودسر یکی از آنهاست.» به‌گفته جهانی، اشیای ارزشمندی در بخش نوغانداری با قدمت ۱۵۰ساله در گیلان موجود است که اموال فرهنگی و تاریخی محسوب می‌شود.

مکث
استان‌های برتر در نوغانداری  
۳۱  استان کشور در حوزه صنعت نوغانداری فعالیت دارند و گیلان به‌عنوان قطب تولید پیله‌تر ابریشم در کنار خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله‌تر با تولید ۸۵درصد نخ ابریشم کشور پایتخت ابریشم‌کشی ایران به شمار می‌روند. گلستان سومین استان پرورش‌دهنده کرم ابریشم در کشور است که سالانه بیش ار ۳هزار جعبه تخم نوغان توسط نوغانداران پرورش می‌دهد. بعد از آن استان‌های خراسان شمالی، مازندران، اصفهان و آذربایجان‌شرقی استان‌های عمده نوغان‌خیز کشور هستند.‌