برنامه توسعه و تجربه‌های موفق دیگر کشورها

برنامه توسعه در دیگر کشورهای جهان، به‌نحوی وجود داشته و هر کشور نیز این برنامه را متناسب با اولویت‌های خود پیش برده است؛ از برنامه‌های توسعه پیچیده روسیه گرفته تا برنامه توسعه روستایی در هند، هر یک درس‌آموزه‌های بسیاری در خود دارند. در این گزارش، وضعیت برنامه توسعه در برخی از این کشورها را می‌خوانید.

روسیه و دستورات اجرایی ماه مه
برنامه‌ریزی در روسیه همواره مورد توجه بوده است. با این حال این برنامه‌ریزی‌ها در قرن فعلی شکل جدیدی به‌خود گرفته است؛ به‌طوری که اولاً مسئله برنامه‌ریزی با مفهوم برنامه‌ریزی استراتژیک گره خورده و ثانیاً ایده محوری دیگری با نام دستورات اجرایی ‌ماه مه در نظام برنامه‌ریزی این کشور در دستور کار قرار گرفته است. البته نکته اینجاست که برنامه‌ریزی استراتژیک در روسیه شبیه برنامه‌ریزی توسعه در کشورهای دیگر نیست، بلکه شامل موضوعات مختلفی مربوط به برنامه‌ریزی در سطح ملی و منطقه‌ای می‌شود. به این ترتیب حوزه‌های مختلفی چون اقتصاد، توسعه اجتماعی، توسعه فضایی، صنایع تسلیحاتی، توسعه صنعتی و... همگی در زمره برنامه‌ریزی استراتژیک روسیه قرار می‌گیرند. همچنین براساس گزارش‌ها دستورات اجرایی‌ماه مه توانسته است مسئله اولویت‌گذاری و هدایت منابع مالی و انسانی در این کشور را تا حد قابل‌قبولی مدیریت کند که نتایج آن در شاخص‌های اقتصاد کلان قابل مشاهده است.

ترکیه و لزوم داشتن چشم‌انداز در افق برنامه
ترکیه دیگر کشوری است که می‌توان آن را مبنای مطالعه تطبیقی درباره برنامه توسعه قرار داد؛ چراکه یکی از کشورهایی است که در 2دهه اخیر تحولات اقتصادی کم‌وبیش مناسبی را تجربه کرده و در برخی شاخص‌های اقتصاد کلان خود وضعیت به نسبت موفقی داشته است. در چنین شرایطی تجربه ترکیه نشان می‌دهد که یکی از عوامل مؤثر بر کارایی برنامه‌های توسعه ارتباط مستقیم و مؤثری با ساختار تهیه و تدوین برنامه‌های توسعه به‌ویژه داشتن یک مقدمه تحلیلی و توجیهی قدرتمند از وضعیت فعلی و چشم‌انداز این کشور در افق برنامه دارد. آخرین برنامه توسعه تصویب شده سند یازدهم نام دارد که ناظر بر مجموعه‌ای از توصیه‌ها و گزاره‌های ارشادی است که در کنار برخی اهداف کلان مجموعه برنامه توسعه را تشکیل داده است.

ویتنام و وزارت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری
کشور ویتنام ازجمله کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر در شاخص‌های اقتصاد کلان عملکرد مثبتی داشته است. ویتنام همچنین توانسته از فقر در این کشور نیز تا حد زیادی بکاهد. با این همه نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که برنامه‌های توسعه ایران و ویتنام تفاوت‌های شکلی و ماهوی دارند. نکته حائز اهمیت نیز در تفاوت ماهوی و محتوایی احکام برنامه‌های توسعه 2کشور است. برنامه توسعه کشور ویتنام را مجموعه‌ای از جهت‌گیری‌ها و فعالیت‌های اولویت‌دار در کنار برخی اهداف کلان تشکیل می‌دهد. همچنین در برنامه توسعه کشور ویتنام گزاره‌ها به‌صورت کلی و ارشادی است و راهبرد یا راهبردهای کلانی را در حوزه‌های مشخص شده دنبال می‌کند. نکته دیگر درباره ویتنام این است که در این کشور وزارت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری پیش‌نویس تمام اسناد برنامه توسعه را تنظیم می‌کند. با اینکه مرجع تصویب این سند در ویتنام نهاد دیگری است، اما تفاوت چندانی بین پیش‌نویس تنظیم‌شده با سند نهایی وجود ندارد و این مسئله موجب ایجاد یک وحدت رویه در تنظیم همه برنامه‌های ملی، منطقه‌ای و محلی ویتنام شده است. به این ترتیب برنامه‌های مختلف توسعه در ویتنام یکدیگر را پوشش داده و حمایت می‌کنند.

هند و توسعه روستایی طی ۷۰سال
هند در طول بیش از ۷۰سال توانسته یکی از کشورهای موفق در زمینه توسعه روستایی لقب بگیرد. این اتفاق و تحولات در هند طی ۱۳برنامه توسعه 5ساله از ۱۹۵۱ تا ۲۰۲۲ اجرا شده است. نخستین درس‌آموخته‌ای که از تحلیل برنامه‌ها و اقدام‌های کشور هند در زمینه توسعه روستایی باید به آن اشاره کرد، اتخاذ رویکرد توسعه یکپارچه، متوازن و مکان‌محور در روستاها و تمرکز بر کاهش شکاف‌های شهری-روستایی است. دولت هند همچنین در برنامه‌های توسعه خود تمرکززدایی از برنامه‌ریزی‌ها و ابتنای برنامه‌های توسعه روستایی بر مشارکت و دخالت مستقیم مردم و گروه‌های خودگردان محلی اعم از جوانان، زنان و اقشار فقیر را در دستور کار قرار داد. از سوی دیگر اولویت به اشتغال و تولید پایدار و فراگیر در برنامه‌ها با تمرکز بر اقشار فقیر و کشاورزان خرد در این برنامه‌ها دیده شد و تأکید زیادی بر شفاف‌سازی‌ و حسابرسی اجتماعی در طراحی، اجرا و ارزشیابی طرح‌ها وجود داشت. همچنین دولت بر اتخاذ روش‌های نوین و هوشمند ازجمله اینترنت اشیا و سنجش از دور در ارتقای بهره‌وری فعالیت‌های کشاورزی نیز تأکید کرد. نکته آخر در تجربه هند نیز هماهنگی برنامه‌های توسعه روستایی و کشاورزی با یکدیگر بوده است.