سوء‌پیشینه کیفری چگونه پاک می‌شود؟

سونیا سلطانی-دکتری حقوق کیفری

 بعد از وقوع جرمی کیفری یکی از مسائلی که ممکن است وضعیت مجرم را تحت‌تأثیر قرار دهد احتمال مقرر کردن مجازاتی تبعی به‌نام سوء‌پیشینه کیفری است. در این موارد بسیاری از حقوق اجتماعی شخص تحت‌تأثیر مقوله‌ای به نام سوء سابقه قرار می‌گیرد و حتی ممکن است بسیاری از موقعیت‌های شغلی خودش را از دست دهد. در این شرایط فرد می‌خواهد با اطلاع از عوامل پاک کردن سوء‌پیشینه کیفری سعی در احیای موقعیت خودش داشته باشد و شرایط مطلوب شغلی یا هر موقعیت اجتماعی دیگری را که در معرض خطر است دوباره به‌دست بیاورد. به همین دلیل ابتدا باید بدانیم که چه جرمی باعث ایجاد سوء‌پیشینه کیفری می‌شود.
 قانون مجازات اسلامی در ماده 25مواردی را که وقتی فرد مرتکب جرم شود برای او سوء‌پیشینه درنظر گرفته می‌شود بیان کرده است. طبق این ماده: محکومیت قطعی کیفری در جرائم عمدی بعد از اجرای حکم یا شمول مرور زمان در مدت زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به‌عنوان مجازات تبعی محروم می‌کند. برای مثال یک‌سری مجازات‌هایی مثل سلب حیات، حبس ابد و... که در جرائمی مثل قتل عمد برای مجرم درنظر گرفته می‌شود. در این حالت، فرد مجرم 7سال از حقوق اجتماعی به‌عنوان مجازات تبعی محروم می‌شود که این همان سوء‌سابقه کیفری است. بعضی جرائم وقتی فرد آن جرم‌ها را مرتکب شود 3سال برای او سوء‌سابقه کیفری ایجاد می‌شود و برای بعضی جرائم 2سال.
پاک کردن سوء‌پیشینه کیفری با پرداخت پول امکان‌پذیر نیست. باید منتظر ماند تا مدت زمان تعیین شده در قانون سپری شود و بعد از آن سوء‌پیشینه پاک می‌شود. برخلاف تصور عموم افراد جامعه که فکر می‌کنند سوء‌پیشینه تا آخر عمر در پرونده کیفری افراد باقی‌می‌ماند، طولانی‌ترین حالت ممکن 7سال است. البته استثنائاتی هم وجود دارد که طبق ماده 25قانون مجازات اسلامی فرد به‌طور دائمی از حقوق اجتماعی محروم می‌شود. مثلا داوطلب شدن در انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی.
سؤال مطرح می‌شود که اشتغال به‌عنوان وکیل دادگستری، تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی، دفتریاری و... با ایجاد سوء سابقه دیگر امکان‌پذیر نیست؟ جواب منفی است. بیان شد که یک‌سری از مشاغل هستند که فرد وقتی مرتکب جرمی شود به‌طور دائمی از آن محروم است. پس برخلاف تصوری که وجود دارد فرد حتی با وجود سوءسابقه می‌تواند وکیل، دفتریار و... شود.
بعد از سپری شدن مدت زمان مقرر در قانون سوءپیشینه کیفری پاک می‌شود و فرد می‌تواند برای دریافت گواهی عدم‌سوء پیشینه اقدام کند.