ایران در سطح یک باشگاه فضایی‌های جهان

طی سال‌های قبل، تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اروپایی‌ها باعث شد تا ایران در حوزه فضایی دست به یک خودکفایی بزند و پیشرفت‌های چشمگیری در این مسیر پیدا کند. نقش بخش هوافضا در ارتقای اقتدار و امنیت ملی، پیشرانی علم و فناوری در دیگر زمینه‌ها و منافع حاصل از سرریز فناوری‌های توسعه یافته یا بومی‌سازی‌‌شده به دیگر بخش‌ها نیز از عواملی هستند که صنعت فضایی را در سطح جهانی، به یک بخش راهبردی تبدیل کرده است. ایران اکنون جزو ۱۰کشوری است که امکان ساخت ماهواره، پرتابگر اختصاصی، ایستگاه زمینی و پرتاب را دارد. هرچند کشورهای دیگر در حوزه‌های مختلف دیگر، وابسته به شرکت‌های خارجی به‌حساب می‌آیند اما کشور ما چرخه کامل فضایی است که هر چند در لایه‌های پایین قرار دارد اما دانشمندان ایرانی در حال پیشرفت در این حوزه هستند. به گزارش همشهری، در جهان، ۹۲کشور در حوزه فناوری و خدمات فضا پایه ورود کرده‌اند و عضو باشگاه فضایی جهان هستند. فقط ۵۸کشور هم قادر به طراحی و ساخت ماهواره‌اند و از این میان ۱۰کشور توانایی پرتاب ماهواره را دارند که ایران جزو آنهاست. ایران اسلامی نهمین کشور دنیا پس از شوروی، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، ژاپن، چین، بریتانیا، هند و رژیم صهیونیستی است که مستقلاً موفق به پرتاب ماهواره شده است. جایگاه ایران از رتبه۴۵ در سال۱۹۹۶ با همت و تلاش دانشمندان مؤمن و متعهد ایران اسلامی به رتبه دهم ارتقا پیدا کرده است. آنچه در این آمار تعجب دانشمندان جهان را به‌دنبال داشته این است که ۹کشور ابتدایی این فهرست، تحت هیچ‌ نوع تحریم فضایی قرار ندارند. ایران به‌عنوان دهمین کشور این فهرست، نخستین کشوری است که با شدیدترین تحریم‌های حوزه هوافضا مواجه بوده است. برنامه‌ریزی دقیق در اواسط دهه80 تا اوایل دهه90 برای استعدادیابی و جذب جوانان نخبه و متخصص با تکیه بر دانش و نوآوری موجب برداشتن گام‌هایی مقتدرانه همچون پرتاب ماهواره امید با ماهواره‌بر بومی سفیر امید در سال۱۳۸۷ شد و پس از آن ایران به جمع باشگاه محدود کشورهای دارای توانمندی طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره پیوست. چیزی حدود ۲۵سال از متولد شدن صنعت فضایی ایران گذشته و روند روبه توسعه صنعت فضایی در سال۱۴۰۱ با قوت ادامه یافته و دولت سیزدهم اهتمام ویژه‌ای به این حوزه دارد؛ به‌طوری که حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس‌جمهور در آذر‌ماه سال۱۴۰۰ شخصا نخستین جلسه شورای‌عالی فضایی را بعد از ۱۰سال تعطیلی تشکیل داد و در سال۱۴۰۱ هم دومین جلسه این شورا به ریاست حجت‌الاسلام رئیسی تشکیل شد و برنامه ۱۰ساله فضایی به تأیید ریاست‌جمهوری رسید. همگرایی ویژه میان بخش‌های مختلف فضایی ازجمله وزارت دفاع و سازمان فضایی ایران، یکی از جلوه‌های بسیار خوب این روز‌های صنعت فضایی کشورمان است که منجر به پرتاب‌های متعدد و به نتیجه رسیدن طرح‌های مختلفی شده که بخشی از ثمرات آن امسال دیده خواهد شد. به‌زودی ایران در عرصه‌های جدید طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی، راداری، مخابراتی و پرتابگرهای سنگین‌تر برای رسیدن به حق طبیعی کشور در بهره‌برداری از منابع ارزشمند فضایی قدم خواهد گذاشت.

پیشرفت در همه ابعاد
راهبرد فضایی ایران، پیشرفت در همه ابعاد صنعت فضایی است. در دنیا قابلیت‌های کلیدی برای بحث فضا در ۶ دسته تقسیم‌بندی می‌شود. نخست سازمان‌های فضایی که قابلیت راهبری ماهواره را دارند؛ یعنی توانایی استفاده از ماهواره را دارند؛ بدون آنکه الزاماً طراح یا سازنده ماهواره باشند. دوم سازمان‌های فضایی هستند که قابلیت پرتاب ماهواره را دارند. دسته سوم به سازمان‌های فضایی مربوط می‌شود که قابلیت راهبری کاوشگر خارج از مدار زمین و کاوش در سطح منظومه خورشیدی را دارند. دسته چهارم نیز سازمان‌هایی که قابلیت اعزام انسان به فضا را دارند و دسته پنجم هم سازمان‌های فضایی هستند که قابلیت راهبری ایستگاه فضایی را دارند. در نهایت دسته ششم، شامل سازمان‌های فضایی می‌شود که قابلیت اعزام انسان به کرات دیگر از جمله ‌ماه را دارند. به‌طور کل۱۰کشور در دنیا به‌معنای واقعی دارای فناوری فضایی هستند که شامل آمریکا، روسیه، چین، ژاپن، هند، ایران، انگلیس، اوکراین، برزیل و آلمان می‌شوند.

ورود شرکت‌های خصوصی
برای نخستین بار قرار است در پروژه منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان در صنعت فضایی کشور ورود کنند. اقتصادی و رقابتی کردن صنعت فضایی جز با همراهی بخش خصوصی امکان‌پذیر نیست. ایجاد و توسعه اپراتورهای مخابراتی و سنجشی به‌صورت خصوصی، مسیر را برای ورود بخش خصوصی هموار می‌کند تا عرصه فضایی ایران عرصه‌ای برای تاخت و تاز شرکت‌های خصوصی به‌معنای واقعی باشد. در برنامه ۱۰ساله فضایی ایران، در کنار اهمیت دادن به توسعه بومی و اقتدار ملی، به بحث توسعه کسب‌وکارها و بهره‌مندی شهروندان از خدمات فضایی تأکید شده است.