ایران در قعر جدول مالیاتی جهان

بهزاد رنجبر-روزنامه‌نگار

آمار‌ها نشان می‌دهد کشور‌های اروپایی بالاترین نرخ‌های مالیاتی را دارند و کشور‌های خاورمیانه و کمتر توسعه‌یافته کمترین مالیات را از شهروندان خود دریافت می‌کنند. ایران نیز در قعر جدول و در میان کشور‌هایی است که کمترین میزان مالیات را از شهروندان دریافت می‌کنند. به گزارش همشهری، نظام‌های مالیاتی در دنیا به سرعت در حال گسترش‌اند؛ چرا‌که سوابق نشان می‌دهد هرچه نظام‌های مالیاتی در کشور‌ها توسعه یابد، کیفیت حکمرانی نیز افزایش می‌یابد. به بیان دیگر، پرداخت مالیات از سوی شهروندان، دولت‌ها را پاسخگو‌تر می‌کند. ضمن اینکه بسیاری از اقتصاد‌دانان اعتقاد دارند اعمال نرخ‌های بالای مالیات بر ثروت به باز‌توزیع درآمد در جامعه کمک می‌کند که باعث افزایش برابری می‌شود. دریافت مالیات همچنین منجر می‌شود افرادی که رفاه کمتری دارند، خانه‌ای مناسب، سلامت و غذای کافی به‌دست بیاورند. با این حال، عده‌ای دیگر معتقدند نرخ‌های بالای مالیات ثروتمندان را از کار و سرمایه‌گذاری مأیوس می‌کند. با این حال، بخش زیادی از کشور‌ها با آگاهی نسبت به این نظریات در حال توسعه نظام مالیاتی خود هستند. به‌زعم اقتصاددانان، نظام دریافت مالیات در اقتصاد‌های مختلف یک نرخ تعادلی دارد به این معنا که در این محدوده هم درآمد خدمات عمومی تامین می‌شود و هم به سرمایه‌گذاری آسیب نمی‌رسد. با این حال، می‌توان با بررسی نظام مالیاتی هر کشور میزان توسعه‌یافتگی آن را تشخیص داد و درخصوص ترکیب ساختار تولید و نقش مردم در اقتصاد قضاوت کرد. در کشورهای توسعه‌یافته هرچه میزان مالیات نسبت به تولید ناخالص داخلی بیشتر باشد، خدمات عمومی دولتی در حوزه بهداشت، آموزش، امنیت، حمایت‌های اجتماعی و... بیشتر است و می‌توان گفت کیفیت حکمرانی افزایش می‌یابد.

بالاترین مالیات در دنیا
برای مقایسه کشورها از منظر مالیاتی باید از شاخص مالیات به تولید ناخالص داخلی استفاده کرد. بررسی نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که با طیف وسیعی از کشورها که دارای شاخص مالیاتی بسیار متفاوتی هستند، مواجه هستیم. در یک سر طیف، کشورهایی با نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی حدود 50درصد و در طرف دیگر کشورهایی با کمتر از 3درصد قرار دارند.
آنطورکه آمار‌ها نشان می‌دهد بالاترین شاخص مالیات به تولید ناخالص داخلی متعلق به کشورهای اتحادیه اروپاست. به‌عنوان مثال، در حال حاضر کشور‌های فرانسه، دانمارک و بلژیک بالاترین نرخ‌های مالیاتی را دارند و به همین دلیل بخش عمده درآمد‌های دولت‌ها‌ از این محل تامین می‌شود. درحال حاضر شاخص مالیات به تولید ناخالص داخلی در کشور فرانسه 46.2، دانمارک 46 و بلژیک 44.6درصد است. در کشور‌هایی مانند سوئد، فنلاند، ایتالیا، اتریش و یونان نیز 40 تا 44درصد تولید ناخالص داخلی از محل دریافت مالیات تامین می‌شود.

مقایسه ایران و جهان
طبق اطلاعات موجود ایران در بین 181کشور دنیا در رتبه 172 از نظر شاخص مالیات به تولید ناخالص داخلی قرار گرفته که نشان می‌دهد‌ نظام مالیاتی در ایران نیاز به اصلاحات اساسی دارد. به‌طور کلی ایران در بین 10کشور آخر دنیا از نظر دریافت مالیات قرار دارد و‌ در رده کشور‌های کمتر توسعه‌یافته مانند نیجریه، آفریقای مرکزی، یمن و افغانستان قرار گرفته است.

بهشت‌های مالیاتی
در مقابل کشورهای اروپایی که بالاترین نرخ‌های مالیاتی را دارند، کشور‌های خاورمیانه و کمتر توسعه‌یافته کمترین مالیات را دریافت می‌کنند. به‌نظر می‌رسد علت این موضوع دسترسی به درآمد‌های سرشار نفتی است که آنها را از دریافت مالیات بی‌نیاز کرده است. آنطور که آمارها نشان می‌دهد، تقریبا اغلب این کشور‌ها کمترین میزان مالیات را در دنیا دریافت می‌کنند. به‌طور مثال، در حال حاضر کشور‌هایی مانند کویت، عربستان، عراق، قطر، عمان، امارات، یمن و بحرین در زمره این کشور‌ها هستند و ایران نیز در همین دسته‌بندی قرار می‌گیرد. به‌طور کلی می‌توان گفت کشورکویت بهشت مالیاتی دنیا‌ست و صرفا 1.4درصد تولید ناخالص داخلی این کشور از محل دریافت مالیات تامین می‌شود. این میزان در کشور‌های عراق و عربستان نیز در حدود 2 و 3.4درصد است. بالاترین میزان نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی متعلق به امارات با 9.2درصد است که فاصله معنا‌داری با کشورهای اروپایی دارد. با این حال، آنطور که تازه‌ترین اطلاعات نشان می‌دهد، در سال‌های اخیر حتی این کشور‌ها نیز به سمت اصلاح نظام مالیاتی و تعریف پایه‌های مالیاتی جدید حرکت کرده‌اند و توانسته‌اند درآمدهای قابل‌توجهی را از این محل وصول کنند.