دیرینه‌شناسی را دریابیم

سال‌ها پیش رد پایی از دایناسورها در ایران پیدا شده است. زمین‌شناسان ایرانی شرکت ملی فولاد در نتیجه کشف معادن زغال سنگ در دره نیزار در شمال زرند، در سال۱۳۴۸ نخستین آثار مربوط به دایناسورها در کشورمان را کشف کردند. در ادامه این کشفیات، یک دندان ریز متعلق به دایناسورها نیز پیدا شد که پس از انتقال به موزه ملی برزیل و به‌دنبال آتش‌سوزی مهیب در این موزه، مفقود شد. دیرینه‌شناسی یا پارین‌شناسی شاخه‌ای از علوم زیست‌شناسی و زمین‌شناسی است که به بررسی آثار و بقایای موجودات گذشته می‌پردازد و بر پایه پیدایش و نابودی این آثار که سنگواره نامیده می‌شوند، سن نسبی لایه‌های زمین را تعیین می‌کند. این دانش همچنین محیط‌زیست موجودات دیرینه را مشخص می‌کند. دیرینه‌شناسی رشد، توسعه، تحول و تکامل حیات را مشخص و به زمین‌شناسان کمک می‌کند که سنگ‌ها را در گروه‌ها و طبقات خاص قرار دهند. این دسته‌بندی و طبقه‌بندی‌ها در مجموع به ما کمک می‌کند تا از وضعیت گذشته موجودات و انقراض برخی از آنها بیشتر بدانیم. امروزه، همه ما می‌دانیم که پیش از ما، دایناسورها ساکنان و فرمانروایان زمین بوده‌اند و البته تمامی دانش ما هرچند هم که اندک باشد، مدیون دیرینه‌شناسی است.
در ایران اما با نگاهی به اسامی دانشمندان، محققان و فعالان این حوزه درمی‌یابیم که تقریبا آنگونه که باید فعالیتی در این حوزه نداریم. در اینجا بخش کوتاهی از نوشته‌های دکتر عرفان خسروی، دیرینه‌شناس و استاد دانشگاه تهران را نقل می‌کنیم که در دوره جدید مجله دانستنیها در اسفند سال1391به چاپ رسیده است: «10سال پیش یک گروه دیگر از دیرینه‌شناسان با هدف کشف و بررسی نمونه‌های بیشتر به کرمان سفر کردند و سری هم به ردپاهایی زدند که 30سال پیش‌تر از آنها کشف شده بود. این گروه متوجه شدند ردپاهای کرمان متعلق به یک دایناسور شکارچی بوده است، نه یک دایناسور گیاهخوار. من جوان‌ترین عضو این گروه بودم و از آن زمان به‌دنبال کشف سنگواره‌های بیشتر به جاهای زیادی سفر کردم. مجید میرزایی، سرپرست ایرانی گروه ما هم نه‌تنها در ایران، بلکه در بسیاری نقاط دیگر دنیا به‌دنبال بقایای جانوران و گیاهان ماقبل تاریخ گشت و پس از سال‌ها به تازگی به ایران بازگشته است. دوستان دیگری هم بودند که اکتشافات مهمی در زمینه دیرینه‌شناسی در ایران انجام دادند. با پیوند دادن همه آنچه تاکنون در ایران کشف کرده‌ایم، می‌توانیم جمع‌بندی خوبی از دیرینه‌شناسی دایناسورها در ایران به‌دست بیاوریم.»