ریل‌گذاری برنامه هفتم برای حفظ سرزمین

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

متن برنامه هفتم توسعه منتشر شده و قرار است پس از چکش‌کاری در کمیسیون تلفیق و سپس صحن مجلس تا پایان شهریور تبدیل به قانون و اجرایی شود. بخش‌های عمده‌ای از این برنامه با رویکرد آمایش سرزمین و حفاظت از محیط‌زیست نگاشته شده تا با قانون‌شدن، اوضاع محیط‌زیست بهبود یابد. اما محیط‌زیست در برنامه هفتم توسعه چگونه دیده شد؟

ارزیابی زیست‌محیطی
طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ جدید تولیدی، خدماتی و عمرانی دستگاه‌ها باید براساس ضوابط و معیارهای محیط‌زیست طراحی و اجرا شوند و گزارش ارزیابی‌ها به سازمان محیط‌زیست ارسال شود. ضوابط باید به تصویب شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست برسد.

افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی
دولت مکلف است سازوکار‌‌های مورد نیاز برای ارتقای کیفی فرآورده‌های نفتی را به‌نحوی تدوین کند که مطابق استاندارد‌‌های زیست‌محیطی این حوزه باشد. درصورت عدم‌اجرا، شرکت‌‌های‌ پالایش نفت، مشمول عوارض سبز یعنی معادل دو‌برابر عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده و کاهش تخفیف ۵‌واحد درصدی قیمت خوراک تحویلی می‌شوند.

تأمین حقابه
وزارت نیرو مکلف است برای کاهش آب مصرفی صنعت و معدن، ، نسبت به باز‌تخصیص آب مصرفی صنایع و معادن و نیروگاه‌ها و ابلاغ زمان‌بندی تامین آب جایگزین با اولویت منابع آبی نامتعارف با هماهنگی وزارت صمت اقدام کند. استفاده از آب‌های نامتعارف در صنعت به‌منظور کاهش مصرف آب و تامین نیاز محیط‌زیست است.

جریمه و جبران آلوده‌کردن آب
رهاسازی آب آلوده و آلوده‌کردن منابع آب سطحی و زیرزمینی ممنوع است و وزارت نیرو موظف است با واحدهایی که دارای آلایندگی عمده و بیش از حد مجاز هستند، برخورد و آنها را ملزم به جمع‌آوری، تصفیه، بازچرخانی و مدیریت پساب و فاضلاب تولیدی خود کند. در غیر اینصورت، وزارت نیرو موظف است طرح‌های پایش، حفاظت، جمع‌آوری و تصفیه آب‌‌های آلوده را از جریمه صنایع تامین و به جمع‌آوری تصفیه و رفع آلودگی‌‌ آب‌ اقدام کند.

کشت جایگزین
وزارت جهادکشاورزی مکلف است براساس سند آمایش سرزمین، شرایط اقلیمی و محیط‌زیستی هر منطقه، برنامه تولید بهینه محصولات را تهیه و تا یک ‌ماه قبل از فصل کشت اعلام کند. وزارت نیرو با همکاری وزارت جهادکشاورزی باید نسبت به تنظیم مقررات لازم در زمینه «عوارض صادرات برای کالا‌‌های آب‌بر» اقدام کند.

حفاظت از حریم اکوسیستم‌های آبی
هرگونه بهره‌برداری و برداشت غیرمجاز آب و تجاوز به حریم رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریا‌ها ممنوع و مرتکبان علاوه بر جبران خسارت و اعاده به وضع سابق، مشمول مجازات می‌شوند. دولت مکلف است تا پایان سال اول برنامه، سازوکار‌‌های لازم را برای مدیریت یکپارچه تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور با کمک وزارتخانه‌های نیرو، جهاد، ‌‌میراث، سازمان حفاظت محیط‌زیست و مشارکت بهره‌برداران در دشت‌‌های پیرامون تالاب‌ها و دریاچه‌ها فراهم کند.

حفاظت از منابع طبیعی
سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت نیرو و سازمان منابع طبیعی برای دفاع و استیفای حقوق دولت در حفاظت از منابع زیستی، ملی، طبیعی، آب و... از هزینه‌های دادرسی معاف هستند. هرگونه بهره‌برداری چوب از جنگل‌ها ممنوع است. برداشت درختان آفت‌زده غیرقابل احیای جنگل‌ها و شکسته ناشی از عوامل طبیعی خطرساز و رانش وسیع و درختان خطر‌ساز حاشیه جاده‌های جنگلی توسط سازمان منابع طبیعی انجام می‌شود.

 آمایش سرزمین
هرگونه بارگذاری فعالیت‌ یا جمعیت براساس سند آمایش سرزمین و منوط به اخذ مجوز تأمین آب از وزارت نیرو‌ست. آب مورد نیاز صنایع از پساب و آب نامتعارف تأمین می‌شود. وزارت نیرو مکلف است در مواردی که امکان تأمین آب از پساب یا دریا وجود ندارد، مشروط به‌وجود آب به‌طور موقت، براساس قیمت آب جایگزین، مجوز بهره‌برداری از آب متعارف صادر کند.

منابع آبی غیرمجاز
انتقال آب بین حوضه‌های آبریز داخلی برای مصارف غیرشرب ممنوع است. تأیید تخصیص آب و اجرای طرح‌های انتقال آب شرب، پس از تصویب در شورای‌عالی آب با لحاظ‌کردن حقابه‌ محیط‌زیستی و حقابه‌‌ مبدأ است. تردد و فعالیت هرگونه دستگاه حفاری چاه با مجوز وزارت نیرو انجام‌ می‌پذیرد و استنکاف از آن جرم است. وزارت نیرو مکلف است چاه‌های غیرمجاز حفر‌شده را شناسایی و پر کند. برای آبیاری فضای سبز نیز باید از پساب استفاده شود.