شاخص‌های جمعیتی ما در وضعیت بحران است

صابر جباری *|
ما با بحران سالخوردگی جمعیت در کشور روبه‌رو هستیم و زمان زیادی هم برای مقابله با آن نداریم. البته طرح «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» کلید خورده، اما مبرهن است که متأسفانه در زمینه مقابله با بحران جمعیت خیلی تأخیر اتفاق افتاده و باید تلاش‌ها در این زمینه و برای فرزندآوری خانواده‌ها بیشتر شود؛ ازجمله در زمینه‌های اقتصادی، رفاهی، بهداشتی و درمانی نیز زیرساخت‌ها فراهم شود؛ چراکه مهم‌ترین پیامد سالخوردگی در حوزه اقتصاد خواهد بود. زمانی که سالخوردگی این میزان از جمعیت را به‌خود اختصاص می‌دهد؛ یعنی نیروی کار کاهش پیدا می‌کند. همچنین با سالمندی جمعیت کشور، هزینه نگهداری، بهداشت و درمان سالمندان افزایش جدی پیدا می‌کند؛ به‌طوری که مطالعات نشان می‌دهد یک سالمند 4برابر یک جوان هزینه‌های درمانی و بهداشتی دارد. از سوی دیگر با افزایش سالمندی، صندوق‌های بازنشستگی مانند تأمین اجتماعی در معرض ورشکستگی قرار می‌گیرند. با افزایش سالمندی، باید سنوات کار و سن بازنشستگی افزایش پیدا کند و مردم مالیات بیشتری بدهند و بیمه بیشتری پرداخت کنند؛ زیرا در حال حاضر هر ۷نفری که در سن کار و فعالیت هستند با پرداخت بیمه و مالیات، یک سالمند را مدیریت و تأمین مالی می‌کنند، اما تا 3دهه آینده هر 3نفر باید هزینه‌های یک سالمند را پرداخت کنند و فشار زیادی روی طبقات اجتماعی و سازمان‌های حمایتگر خواهد آمد. البته عوامل فرهنگی و نگاه‌های غرب‌گرایانه سبب شده تا بعضی از خانواده‌ها زیر بار قبول مسئولیت فرزند بیشتر یا داشتن فرزند نروند. درواقع امروز مسائل فرهنگی بر موضوعات اقتصادی در فرزندآوری پیشی گرفته، در انتهای دهه 60 تبلیغات گسترده‌ای در کشور بر بحث کنترل جمعیت صورت گرفت و شعار «فرزند کمتر-زندگی بهتر» در ذهن همه افراد جامعه نقش بست. اکنون پس از چند دهه تبلیغات گسترده در حوزه کنترل جمعیت، تشویق مجدد خانواده‌ها به فرزندآوری کار بسیار دشواری است؛ زیرا از نظر فرهنگی بسیاری از افراد نمی‌پذیرند که تعداد فرزندانشان از 2فرزند بیشتر شود؛ از این‌رو اعمال مشوق‌های اقتصادی برای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری و اصلاح و مدیریت سبک زندگی باید اولویت قرار گیرد. متأسفانه سهل‌انگاری و سوءمدیریت‌های مختلف باعث شده تا قانون تنظیم خانواده و سیاست‌های جمعیتی که برنامه‌ای موقت بود، سال‌ها بدون رصد در کشور اجرا شود. مردم کشورمان هنوز از آینده وحشتناک پیری جمعیت ایران اطلاع ندارند، طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» با تأکید بر درنظرگرفتن نقش لایه میانی جامعه مانند نهادهای مردمی، مساجد و هیئت‌های مذهبی، بنگاه‌های فرهنگی و... در ترویج فرزندآوری است؛ زیرا ریشه اصلی فرزندآوری و تمایل نداشتن جامعه امروز ما به آن، اقتصادی نیست، بلکه مشکل اصلی، مسائل فرهنگی و سبک زندگی است؛ شمال تهران را با جنوب تهران مقایسه کنید، همچنین میزان زاد و ولد در استان‌های ثروتمندی مانند مازندران، گیلان و همدان کمتر است و در استان‌های محروم مانند سیستان و بلوچستان و کردستان که وضعیت اقتصادی مناسب نیست، بالاتر است. مدیریت صحیح استفاده بهینه از امکانات بالقوه جمعیت فعال اقتصادی است و با برنامه‌ریزی‌های اقتصادی، کارآفرینی و اشتغال‌زایی برای جمعیت فعال و مولد همراه با اتخاذ سیاست‌های حمایتی و ترغیب به  فرزندآوری، انتظار می‌رود مسیر برای سازندگی، شکوفایی و بالندگی کشور فراهم شود.