فناوری
تخیلی‌‌های دیروز، واقعی‌های امروز
طی سال‌های اخیر بسیاری از اتفاقاتی که در فیلمهای علمی-تخیلی به تصویر درآمده بود در دنیای فناوری تبدیل به واقعیت شد
زهرا خلجی-روزنامه‌نگار
سال‌ها پیش فیلمهای علمی -تخیلی ما را به دنیایی پر از فناوری‌های عجیب و غریب که به‌نظر خیلی دور از واقعیت می‌رسید می‌بردند، ولی حالا آن دنیای تخیلی دور از تصور روزبه‌روز بیشتر به واقعیت نزدیک می‌شود. آنچه در فیلمهای تخیلی پیشگویانه به‌نظر می‌رسید حالا به واقعیت پیوسته است. لیزا یاژک، استاد مطالعات علمی- تخیلی در جورجیا تک، می‌گوید: این ژانر زمانی در بهترین حالت خود قرار می‌گیرد که مانند یک آینه سرگرم‌کننده بتواند آنچه قرار است در دنیای واقعی تجربه کنیم را نشان‌مان دهد.
او معتقد است ما به‌عنوان مخاطب عاشق فیلمهای علمی- تخیلی هم در حالت خوش‌‌بینانه و هم بدبینانه هستیم چرا که این فیلم‌ها مانند آزمایشگاهی مجازی است که در آن می‌توانیم بهترین و بدترین فناوری‌‌ها را در یک محیط امن و سرگرم‌کننده تجربه کنیم.
فیلم‌هایی مانند Gattaca، Her و حتی کمدی ترسناک M3GAN یک پیشگویی کامل است از تأثیر پیشرفت سریع در ویرایش ژن و هوش مصنوعی در آینده زندگی ما. در همین حال، فیلمهای هیجان انگیزی مانند سرایت (Contagion) حتی واقعی‌تر از چیزی است که دنیا پس از شیوع بیماری کووید-19 تجربه کرد.گ
از رؤیا تا واقعیت اصلاح ژنتیک با Gattaca
در سال1997 فیلم گاتاکا با محتوای اصلاح ژنتیک اکران شد که الهام گرفته از پروژه ژنوم انسانی در سال1990 و شبیه‌سازی موفق گوسفند دالی بود. فیلم جامعه‌ای را تصور می‌کرد که از لحاظ ژنتیک در کمال‌گراترین حالت خود قرار دارد. ژنتیکی که در واقع به افراد دیکته شده بود. این فیلم انعکاس پیشرفت‌های اخیر در ویرایش ژن است که برای سلامت انسان نویدبخش است. در این فیلم ویرایش ژن به یک هنجار تبدیل می‌شود و شخصیت‌‌هایی که بدون آن به دنیا می‌‌آیند اعتباری ندارند چرا که پتانسیل بیشتری برای اختلالات ارثی نسبت به افراد ویرایش شده دارند. انسان‌‌هایی که به‌طور ژنتیک مهندسی شده‌اند نسبت به بسیاری از بیماری‌ها مصون هستند. گاتاکا حدود 15سال قبل از معرفی CRISPR-Cas9 به‌عنوان ابزاری برای ویرایش دقیق DNA انسان منتشر شد. اگرچه CRISPR-Cas9 بیشتر برای اهداف تحقیقاتی استفاده می‌شود، به‌نظر می‌رسد که تفاوت قابل توجهی در درمان اختلالات ژنتیک ایجاد می‌کند. البته روند دستکاری پیشگیرانه ژن‌های اسپرم، تخمک یا جنین انسان به‌گونه‌ای که در گاتاکا ویرایش ژن موروثی نامیده می‌شود، نگرانی‌های اخلاقی جدی را ایجاد کرده است.
آمادگی برای‌کووید-19 با فیلم سرایت
در روزهای اولیه همهگیری بیماری کووید-19، بسیاری از مردم فیلم سرایت ساخته استیون سودربرگ را به‌خاطر می‌آوردند. فیلمی که در سال2011 اکران شد و انتشار سریع یک ویروس کشنده در سراسر جهان را به تصویر می‌‌کشید. در آن زمان انتشار چنین ویروس وحشتناکی بعید به‌نظر می‌رسید. اما زمانی که کووید-19 دنیا را در سال2020 به انزوا کشاند، فیلم سرایت مانند یک نمونه پیشگویانه از آنچه یک ویروس کشنده همه گیر می‌تواند بر سر دنیا بیاورند عنوان شد. حتی قبل از کووید-19، کارشناسان آزمایشگاه ملی آرگون در سال2012 فیلم را به‌دلیل به تصویر کشیدن دقیق میزان کمبود منابع و تلاش جمعی که برای رسیدگی سریع به یک جامعه در زمان همهگیری نیاز است، ستایش کردند. فیلم سرایت توسعه واکسن را به‌عنوان نقطه پایان همهگیری معرفی کرده بود، اتفاقی که در دوره بحران کووید-19 رخ‌داد. هرچند واکسن کووید-19 از بیش از 3میلیون مرگ جلوگیری کرده است، اما طبق یک مطالعه در سال2022، صدها هزار نفر همچنان به ویروس آلوده می‌شوند و چند صد نفر نیز جان خود را از دست می‌دهند.
واقعیت پیدا کردنHer
چند سال قبل فیلم Her که چندین جایزه مهم را هم از آن خود کرد بسیاری از ما را نسبت به آینده بشر نگران کرد. اما حالا این فیلم تبدیل به واقعیت شده است.
در فیلم «Her» سامانتا یک سیستم عامل پیشرفته هوش مصنوعی است که پاسخ محبت‌های صاحب خود را می‌دهد. سامانتا عاطفه و نظرات و احساسات دارد و برای آن برنامه‌ریزی شده است. این یکی از معدود فیلمهای علمی- تخیلی درباره هوش مصنوعی است که نشان می‌دهد روبات می‌تواند احساسات انسانی را تقلید کند و یا حتی واقعاً احساس کند. حالا هم مدتی است که چت روبات‌های معروف مانند ChatGPT می‌توانند از نزدیک گفتار انسان را تقلید کنند و برای نوشتن مقالات، ساخت ویدئو و عکس و پاسخ به سؤالات پیچیده‌ای که کاربران مطرح می‌‌کنند، استفاده شوند، اگرچه هنوز کامل نیستند. به تازگی هم شرکت‌های هوش‌مصنوعی مدل‌های ماشینی صدای افراد مشهور را تولید کرده‌اند که واقعا می‌توانند با شما صحبت کنند و به نوعی مانند Her همدم مصنوعی آدم‌ها شوند.
ترسناک مثل M3GAN
فیلم ترسناک M3GAN در سال2022 تولید شد و ترس و دلهره زیادی برای مخاطبانش به همراه داشت. M3GAN در واقع یک عروسک انسان‌نما است که از کودکی که پدر و مادر خود را در یک تصادف رانندگی از دست داده است مراقبت می‌کند ولی در میانه فیلم این کودک و این ربات با هم پیوند خواهرانه می‌بندند. اما M3GAN وظایف خود را به‌عنوان خواهر بزرگ‌تر با سیستم عامل اندروید به‌طور خطرناکی جدی می‌گیرد و هر کسی که کودک را تهدید کند و یا به آن اعتماد کند به قتل می‌رساند. در سال‌های اخیر ربات‌های مستقلی شکل گرفته‌اند که غذا را تحویل می‌دهند و یا از طرف پلیس بمب‌‌ها را خنثی می‌‌کنند. البته ربات‌های تجاری به‌اندازه M3GAN واقعی نیستند. اما قابلیت‌های هوش مصنوعی که به‌عنوان هوش عمومی مصنوعی شناخته می‌شود به واقعیت نزدیک‌تر است.