فرهنگ و زندگی
بی‌خوابی تا مریخ
فضانوردان، از روزی که اقامت در فضا مطرح شده با مسئله خوابیدن در گرانش صفر درگیر بوده‌اند، اما حالا که انسان‌ها در سودای پا گذاشتن در مریخ هستند، این موضوع به یک ابرچالش تبدیل شده است.
حتی اگر بتوانیم به مریخ برسیم، چطور می‌توانیم از فضانوردانی که در یک سفر بسیار طولانی بدون خواب و استراحت کافی بوده‌اند انتظار داشته باشیم یک سیاره دیگر را کاوش کنند و اصلا خوابیدن در مریخ، طبق چیزی که ما به آن عادت داریم، شدنی است؟
همین حالا هم فضانوردانی که در ایستگاه بین‌المللی فضایی در ماموریت هستند با مشکلات خواب درگیرند. برخی از این مشکلات، همان چیزهایی هستند که ما در زمین با آنها درگیریم، اما برخی از آنها، مختص زندگی در فضاست. معروف‌ترین و مهم‌ترینشان این است که برخلاف فضانوردان، ما این نگرانی را در زمین نداریم که از تشک جدا شویم و در فضا به پرواز درآییم؛ چون گرانش زمین، نگهدارمان روی تخت و تشک است. البته فضانوردان محفظه‌ها و تسمه‌های خاصی دارند که خودشان را با آنها می‌بندند و پرواز نمی‌کنند.
یک مشکل فضانوردان در ایستگاه بین‌المللی این است که آنها روزانه 16بار شاهد طلوع خورشید هستند و همین می‌تواند ریتم بدن آنها را به هم بریزد. ایده دانشمندان ناسا برای مقابله با این وضعیت، نورپردازی داخل ایستگاه بین‌المللی است، تا فضانوردان بتوانند چرخه‌های خواب و بیداری خود را تنظیم کنند. حالا آنها امیدوارند با همین مدل نورپردازی، چرخه خواب فضانوردان را در سفر به مریخ و سطح آن تنظیم کنند. کار روی چرخه خواب فضانوردان، قبل از اعزام آنها به فضا و در همین زمین شروع می‌شود. ناسا به‌صورت مداوم ماموریت‌های فضایی فیک در زمین برگزار می‌کند؛ به این صورت که چند فضانورد برای روزهای متوالی، در محفظه‌هایی که مثل کپسول فضایی است در کنار هم قرار می‌گیرند و با هم زندگی می‌کنند. چرخه خواب آنها هم مطابق با چرخه‌های ایستگاه بین‌المللی فضایی درنظر گرفته می‌شود تا بدنشان به شرایط پیش‌رو در فضا عادت کند. قرار است به‌زودی سایت مشابهی برای شبیه‌سازی زندگی در سطح مریخ هم احداث شود و فضانوردان، یک سال در این فضای 158مترمربعی در کنار هم زندگی کنند. هدف اولیه این ماموریت، بررسی وضعیت تغذیه و خواب فضانوردان است.
شرایط در مریخ، با زمین تفاوت زیادی دارد؛ یک روز در مریخ، 39دقیقه طولانی‌تر از یک روز در زمین و همین تفاوت زمانی، یک چالش بزرگ به شمار می‌رود. تصور کنید که هر شب، نسبت به زمین، 39دقیقه دیرتر به خواب می‌روید. یک شب یا 2 شب مشکل‌ساز نخواهد بود، اما بعد از 6 روز، درست مثل این است که از 6منطقه زمانی عبور کرده‌اید.
مسئله زمان در مریخ، ابعاد ناشناخته‌ای هم دارد که دانشمندان هنوز از آن سر در نیاورده‌اند؛ برای نمونه، زمان در مریخ، چطور بر سوخت‌وساز بدن ما تأثیر می‌گذارد و اثر آن بر خواب ما چیست؟
خواب در فضا و به‌خصوص در ماموریت سفر به مریخ که مکانی ناشناخته برای ما به شمار می‌رود، مسئله‌ای بسیار حیاتی است؛ چون بی‌خوابی، می‌تواند سطح هوشیاری، عملکرد و ارتباطات بین فردی را به‌شدت کاهش دهد و انباشته شدن اینها روی هم، می‌تواند هر پروژه‌ای را - چه در فضا، چه در مریخ و چه در زمین- به شکست برساند.
