افزایش تولد بچه‌های سوم و چهارم

روند مراجعات برای درمان ناباروری در کشور رو به افزایش است. وزارت بهداشت از مراجعه بیش از یک‌میلیون‌نفری خانواده‌ها برای درمان‌های ناباروری خبر می‌دهد؛ درمان‌هایی که برخلاف سال‌های گذشته اکنون تحت پوشش بیمه قرار دارند و 90درصد هزینه‌های درمان در بخش بستری و 70درصد در بخش سرپایی پرداخت می‌شود. مراکز درمان ناباروری در کشور هم افزایش پیدا کرده، پیشرفته‌ترین خدمات این حوزه در سطح3 در 103مرکز انجام می‌شود و تمامی استان‌ها به این مراکز مجهز شده‌اند.  از سوی دیگر جدیدترین بررسی‌ها هم نشان می‌دهد که الگوی فرزندآوری در کشور تغییر کرده است؛ درحالی‌که روند تولد کودکان اول و دوم در کشور کاهشی است و به‌طور کلی میزان موالید هم حدود 3.7درصد کاهش داشته، اما تولد فرزندان سوم و چهارم در 1401 افزایشی بوده است. سال گذشته فرزندان سوم 2.5درصد و فرزندان چهارم و بعد از آن 15درصد بیشتر متولد شدند. مسئولان وزارت بهداشت در نشست خبری به مناسبت آغاز هفته ملی جمعیت؛ این موضوع را تأیید می‌کنند و می‌گویند: افزایش آمارها و تغییر الگوی فرزندآوری نتیجه تمام اقداماتی است که در این مدت اجرا شده و ثابت می‌کند که اگر قوانین و فرهنگسازی به‌خوبی اجرا  شود، می‌توان ایران را از چاله جمعیتی و سالخوردگی نجات داد.

بودجه جوانی  جمعیت کجاست؟
«جمعیت جوان کشور در حال کاهش و طی 10سال گذشته جمعیت سالمند در حال افزایش است که این نگرانی جدی ایجاد می‌کند.» حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان این مطلب گفت: «۴۰سال قبل با اقداماتی که آن زمان در حوزه سلامت انجام شد، کاهش جمعیت اتفاق افتاد و خیلی‌ها گفتند آن موقع موفق بودید پس الان هم باید برای افزایش جمعیت موفق باشید، اما اگر آن زمان یک وازکتومی صورت می‌گرفت سر‌ماه پولش پرداخت و کلی هم برای آن تبلیغ می‌شد. در حال حاضر بسیاری از طرح‌هایی که در این زمینه انجام می‌دهیم با بودجه خود وزارت بهداشت بوده و حتی یک ریال از اعتبارات سال ۱۴۰۱ (2.3هزار میلیارد تومان) به ما تخصیص داده نشده است، اما با این‌حال ما مراکز درمان ناباروری را تاسیس و تجهیز کردیم، ولی لازم است که سازمان برنامه و بودجه نیز کنار ما بیاید. وزارت بهداشت ۹۵درصد از آنچه وظیفه‌اش بوده را انجام داده است، اما همه اینها ۳۰درصد کل موضوع نیست و سایر دستگاه‌ها باید به‌درستی ایفای نقش کنند. چرا باید بانک‌ها برای وام ازدواج آنقدر جوانان را معطل کنند؟» این مسئول با تأکید بر ترویج ازدواج هم ادامه داد: «سن ازدواج بالا رفته و باید با اصلاح مسائل اقتصادی و فرهنگی به‌دنبال رفع آن برویم. درباره ازدواج خصوصا در دانشجوها این کار را شروع کردیم تا کاهش ازدواجی که در ۱۴۰۱ وجود داشت را در ۱۴۰۲ نداشته باشیم.» فرشیدی درباره اقدامات فرهنگی هم به چند نکته اشاره کرد و گفت: «کارشناسان ما درباره تک‌فرزندی و عوارض آن اطلاع‌رسانی‌ می‌کنند و در حال حاضر بسیاری از خانواده‌ها با آسیب‌های تک‌فرزندی آگاه‌تر شده‌اند. مقابله با مسئله سقط عمدی جنین هم یکی از همین اقدامات بود و علاوه بر اطلاع‌رسانی درباره گناه فقهی این مسئله، عوارض جسمانی این مسئله هم به خانواده‌ها آموزش داده می‌شود و آگاهی خانواده‌ها در حال افزایش است. بحث بسیار جدی درباره درمان ناباروری هم مدت‌هاست که آغاز شده و امیدواریم با بیماری‌یابی گسترده صورت گرفته و ارائه خدمات درمانی و حمایتی رایگان، شاهد ورود این افرد به سیکل جمعیت باشیم و کمک کنند تا افت شاخص‌های جمعیت جبران شود. سن ازدواج هم افزایش پیدا کرده و باید اقدامات بیشتری برای ترویج ازدواج صورت بگیرد. این مسئله به‌ویژه در میان گروه‌های دانشجویی آغاز شده است.»

فرهنگسازی جوانی جمعیت خوب پیش رفته
«وزارت بهداشت، نهاد پیشرو در اجرای قانون جوانی جمعیت است و 95درصد تکالیف قانونی‌اش را در این حوزه انجام داده است.» صابر جباری فاروجی، مدیرکل دفتر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس با بیان این مطلب از تغییر الگوی فرزندآوری در کشور خبر داد و گفت: «بااینکه میزان موالید در کشور در مقایسه 1400 با 1401 حدود 3.7درصد کاهش پیدا کرده و میزان موالید اول و دوم هم همین کاهش را داشته، اما شیب کاهشی کمتر بوده و نکته جالب هم افزایش تولد فرزندان سوم به بعد است. در این‌باره برای فرزند سوم 2.5درصد و فرزند چهارم به بعد 15درصد افزایش تولد داشتیم. این نشان می‌دهد که اگر قانون و فرهنگسازی به‌خوبی اجرا شوند، چاله جمعیتی قابل عبور است و می‌توان کشور را از سالخوردگی نجات داد.» او درباره میانگین سنی فرزندآوری در کشور هم گفت: «این عدد برای مادران 27.3 و برای پدران 32سال است. بیشترین میانگین سنی پدران در نخستین فرزند هم مربوط به تهران است؛ 34.4 و کمترین هم برای سیستان بلوچستان؛ 27.1. البته فاصله تولد نخستین فرزند در کشور پس از ازدواج بالاست و توصیه عمومی این است که در 2سال اول ازدواج، خانواده‌ها اقدام به فرزندآوری کنند. دلیل پزشکی آن این است که اگر چنین مسئله‌ای به تأخیر بیفتد، تشخیص ناباروری‌های اولیه هم به تأخیر خواهد افتاد و درمان سخت‌تر خواهد بود.» او همچنین در پاسخ به سؤال همشهری درباره جمعیت زنان مشمول فرزندآوری هم گفت: «حدود 22تا 23میلیون زن در سنین باروری (19تا 49سال) در کشور داریم. حدود 11تا 12میلیون زن و مرد هم داریم که هنوز ازدواج نکرده‌اند. در تمام دنیا سن ازدواج بالا رفته و نه‌تنها بارداری در سنین بالا بد نیست که مورد تمجید هم قرار می‌گیرد. در حوزه فرزندآوری با چند چالش مواجه هستیم؛ از جمله تأخیر در ازدواج، ازدواج نکردن، بی‌فرزندی، تک‌فرزندی، دو فرزندی و کم‌فرزندی. الگوی فرزندآوری در حال حاضر از 2به 3تغییر پیدا کرده و خانواده‌های ایرانی با وجود تمام مشکلات اقتصادی چنین الگویی را رقم زده‌اند. عمده مسئله در تک‌فرزندی و دو فرزندی است که موضوعی فرهنگی است. افزایش فرزند از یک به 2 یا 2 به 3، در هزینه‌های سبد خانوار تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند و باید این نگاه و نگرش فرهنگی تغییر کند.»‌

طرحی برای نجات فرزندان سقط
«ازجمله اقدامات انجام شده در طرح جوانی جمعیت اجرای طرح نفس (نجات فرزندان سقط) است. در این طرح، مادرانی که قصد انجام سقط دارند برای مشاوره به مرکز بهداشتی مراجعه می‌کنند و تلاش بر این است که آنها منصرف شوند که 60درصد منتج به نتیجه است؛ به‌عنوان مثال با اجرای این طرح در شهر زنجان، در مدتی محدود ۴۰۰مادر از انجام سقط منصرف شدند.» سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت با بیان این مطلب به همشهری گفت: «در اجرای این طرح به هیچ عنوان به‌دنبال کارهای پلیسی و گشت نظارتی نیستیم و رویکرد فرهنگی درباره اجرای این طرح بسیار پررنگ است. از نظر روان‌پزشکی هم بسیاری از مادرانی که اقدام به سقط می‌کنند، پس از چند‌ماه دچار پشیمانی می‌شوند. افراد مراجعه‌کننده فقط مشاوره می‌گیرند. برخی مادران هم تصور می‌کنند که فاصله فرزند دوم آنها باید حتما 3سال باشد. با این اطلاع‌رسانی، آگاهی‌هایی در همین مشاوره‌ها به خانواده‌ها داده می‌شود.» کریمی ادامه داد: «بعد از ابلاغ قانون جوانی جمعیت، یکی از وظایف محول شده برای ما بحث درمان ناباروری بود که در گذشته اصلا جزو سیاست‌های کشور نبود. طبق قانون جوانی جمعیت همه استان‌ها باید حداقل یک مرکز درمان ناباروری سطح ۳ داشته باشند و الان ۱۰۳مرکز سطح ۳ در تمام استان‌های کشور داریم و 3برابر وظیفه قانونی خود عمل‌ کرده‌ایم و به فکر گسترش آنها در استان‌های پهناور ازجمله سیستان و بلوچستان و کرمان هستیم. برخی استان‌ها مثل ایلام هم چنین مرکزی را نداشتند که اکنون ساخته شده است. درباره مراکز سطح 2درمان ناباروری هم که 85درصد موارد ناباروری را می‌توان در این مراکز درمان کرد، طبق قانون باید هر دانشگاه علوم‌پزشکی (64دانشگاه) یک مرکز سطح 2 داشته باشد. تاکنون 40مرکز راه‌اندازی شده و تا آبان‌ امسال کارمان ادامه دارد. نسبت به وظیفه قانونی‌مان عقب نیستیم و بقیه مراکز هم در مراحل نهایی هستند.» کریمی همچنین به پوشش بیمه‌ای خدمات ناباروری هم اشاره کرد و ادامه داد: «در گذشته خدمات ناباروری پوشش بیمه‌ای نداشت، اما اکنون 90درصد خدمات بستری و 70درصد خدمات سرپایی در مراکز دولتی تحت پوشش بیمه قرار گرفته است. حتی در مراکز خصوصی هم معادل عمومی غیردولتی را بیمه پوشش می‌دهد؛ یعنی تلاش شده تا محدودیت‌ها برداشته شود تا از فرصت محدود جوانی جمعیت استفاده کنیم.»

 23میلیون زن ایرانی در سنین باروری (19تا 49سال) هستند.

3.7درصد کاهش میزان موالید در کشور در مقایسه 1400 با 1401

 2.5درصد افزایش تولدفرزند سوم

میانگین موفقیت IVFها 27درصد (20تا 40درصد) بوده است.

 15درصد افزایش تولدفرزند چهارم به بعد

99هزار و 900 روش IVF به‌عنوان آخرین مرحله نهایی درمان ناباروری انجام شده است.

میانگین سن ازدواج پسران 28 و دختران 23.5 است و به جز سیستان و بلوچستان در تمامی استان‌ها، میزان ازدواج کاهشی بوده است.

سال گذشته در زمینه ناباروری یک‌میلیون و 113هزار مراجعه در مراکز دولتی و خصوصی درمان ناباروری ثبت شده است.

تأخیر در ازدواج ازدواج نکردن، بی‌فرزندی، تک‌فرزندی، دو فرزندی، کم‌فرزندی 6چالش حوزه فرزندآوری هستند.

90درصد خدمات بستری ناباروری و 70درصد خدمات سرپایی آن در مراکز دولتی تحت پوشش بیمه است.

3.5درصد  آمار ازدواج‌ها در کشور سال گذشته (نسبت به 1400) کاهش یافته است.