احیای زندگی مردم در بافت تاریخی شیراز

گروه ایرانشهر

تخریب بافت تاریخی شهر شیراز رفته‌رفته متوقف می‌شود. در دهه‌های اخیر تخریب بافت تاریخی این شهر به یک معضل تبدیل شده بود، اما تلاش برای ثبت ملی بافت تاریخی از یک‌سو و از سویی دیگر تغییر کاربری برخی از خانه‌های تاریخی و ارزشمند به کارگاه‌ صنایع‌دستی، حالا خطر تخریب از روی این بافت برداشته شده است. در سال‌های اخیر برخی از ساختمان‌های تاریخی به کارگاه صنایع‌دستی و اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل شد. با این رویکرد، علاوه بر احیای گره چوب روی ارسی، نقاشی‌ تاریخی و مقرنس در این بافت، فضای مناسبی هم در اختیار مردم قرار گرفت تا به تولیدات صنایع‌دستی بپردازند. رونق گرفتن کسب‌وکار مردم شهر شیراز در بافت تاریخی یکی از اهداف مهم اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس به‌حساب می‌آید. چنان‌که به عنوان یک فرهنگ در شهر زیبای شیراز درآمده و سبب حضور گردشگران داخلی و خارجی در بافت تاریخی می‌شود. اینک‌ خانه‌های قدیمی و ارزشمند که خالی از سکنه بوده یا فقط برای سکونت یک خانواده مورد استفاده قرار می‌گرفته، حالا به محلی برای کسب‌وکار تبدیل شده است.

   تاریخی و ارزشمند  
به‌گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس، بافت تاریخی شیراز یکی از ارزشمندترین بافت‌های کشور است. سیدموید محسن‌نژاد معتقد است شیراز بافت تاریخی خود را از دست نداده است و با حفظ این بافت می‌توان به ظرفیت‌های بالای آن پی برد.
او به همشهری می‌گوید: «درباره بافت تاریخی و فرهنگی شیراز تقریبا می‌توان گفت یکی از ارزشمندترین بافت‌های کشور است. ارزش بافت تاریخی به کوچه‌ها و گذرگاه‌های آن نیز برمی‌گردد که به‌خودی خود تعریف دارند. در بافت تاریخی شیراز 12محله قدیمی وجود دارد که بسیار ارزشمند است.»  مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس ادامه می‌دهد: «هنرهایی که در کاشی‌کاری‌، آینه‌کاری، چوب‌ و غیره در این بافت مشاهده می‌شوند خیلی ارزشمند هستند و احیای آن یک ضرورت محسوب می‌شود. شیراز یکی از منحصربه‌فردترین بافت‌های تاریخی را دارد که دوره‌های مختلف تاریخی را به‌خود دیده است. برای مثال، مسجدجامع عتیق را در شیراز داریم که نمایانگر یک بنای اسلامی است.» محسن‌نژاد بر این باور است که تنها با کاربری اقتصادی در بافت تاریخی شیراز نمی‌توان به نجات آن اندیشید. او عنوان می‌کند: «درواقع تمامی مسئولان باید رویکرد حفاظت از بافت تاریخی را داشته باشند. در کنار آن اجرای قانون حفاظت از بافت تاریخی می‌تواند تأثیرگذار باشد. همچنین ثبت ملی این بافت در جلوگیری از تخریب‌ها اهمیت دارد.»  مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس اضافه می‌کند: «مجموع این اتفاق‌ها باید رخ دهد، اما به‌نظر من، کافی نیستند و ما باید به سمتی حرکت کنیم که احیای زندگی مردم در بافت تاریخی صورت بگیرد. ما به‌دنبال احیای در و دیوار نیستیم و اگر بتوانیم زندگی مردم را در این بافت احیا کنیم، قطعا اتفاق بهتری می‌افتد.»
محسن‌نژاد در ادامه پیشنهادهای دیگری هم دارد و اینگونه می‌گوید: «زمانی که یک بافتی مرمت و احیا می‌شود، احتمال دارد گردشگری آمده، آن را مشاهده کند و برود، اما مردم باید ترغیب شوند تا برای زندگی به بافت تاریخی برگردند. اگر این اتفاق بیفتد و مایحتاج مردم در بافت تاریخی تامین شود، هم از تخریب‌ها جلوگیری می‌شود و هم خودِ مردم بهای بیشتری به این بافت می‌دهند و درنهایت خود بافت حفظ خواهد شد.»
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس معتقد است اجرای برنامه‌های فرهنگی در بافت تاریخی خیلی می‌تواند به حفظ بافت کمک کند: «برنامه‌های فرهنگی که در بافت تاریخی برگزار می‌شود، یک نمونه مناسب برای حفظ این بافت است؛ زیرا علاوه بر کاربری اقتصادی و گردشگری می‌توانیم به سمت برگزاری برنامه‌های متعدد در بافت تاریخی برویم و به احیای آن کمک کنیم.‌‌

مکث
توسعه حرم شاهچراغ

‌سال1392 معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه به موازات تخریب تعدادی از خانه‌های تاریخی شهر شیراز، گزارشی را به شورای‌عالی شهرسازی و معماران ایران ارائه داد که براین اساس، این شورا به موضوع بافت تاریخی ورود‌  کرد. سال1394 با تصویب طرح تفصیلی محدوده 360هکتاری بافت تاریخی شیراز مقرر شد طرح پیرامون حرم شاهچراغ(ع) به‌عنوان یکی از طرح‌های موضعی ذیل طرح تفصیلی این محدوده تعریف شود. علی ابراهیمی، مدیرکل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی با تأیید این مطلب، به همشهری می‌گوید: «خواستار مشارکت همه متخصصان، دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط در راستای ایجاد زمینه‌های لازم جهت رعایت حقوق ساکنان و مجاوران، فراهم کردن بستر مناسب جهت حضور و خدمات‌رسانی به زائران و در عین حال صیانت از هویت تاریخی و معنوی و شواهد فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی هستیم.»