جمعیت رو به کاهش میش‌مرغ‌ها

فاطمه جعفرنژاد|‌ ارومیه- خبرنگار:

نسل «میش مرغ»؛ عروس پرندگان به علت مشکلات ژنتیکی در جوجه آوری، کاهش مقاومت بدنی و دستکاری زیستگاه این گونه پرنده نادر در معرض خطر انقراض است. بنا به نظر کارشناسان، ایجاد امنیت، تعدیل زیستگاه و رفع مشکلات ژنتیکی زمینه بقای این گونه ارزشمند را فراهم می‌کند.زیستگاه «میش مرغ» دشت‌های بوکان و بیشتر دشت «سوتاو حمامیان» است که با توجه به مشکلات انسانی ایجاد شده، این زیستگاه ظرفیت افزایش این گونه نادر را ندارد.دستکاری در این زیستگاه، تبدیل کردن بخشی از آن به زمین‌های کشاورزی و ارتباط نداشتن گله‌های موجود در این مکان با گله‌های دیگر به لحاظ ژنتیکی نیز از جمله مهم ترین عوامل خطر برای تداوم نسل میش مرغ در این منطقه است.


بوکان ظرفیت افزایش جمعیت میش مرغ را ندارد

رئیس اداره حفاظت محیط زیست بوکان در خصوص وضعیت  میش مرغ های  این شهرستان اظهار می‌کند: دشت «سوتاو حمامیان» که پناهگاه حیات وحش و منطقه شکار ممنوع است، در حدود 5 هزار هکتار مساحت دارد و مهمترین زیستگاه میش مرغ در ایران محسوب می‌شود.

«محمد احمدی» می‌گوید: با وجود حمایت جدی از این گونه جانوری در بوکان و بازدید از محل زیست آن توسط کارشناسان محیط زیست به دلیل این که شهرستان بوکان ظرفیت افزایش جمعیت میش مرغ را ندارد، موجب شده که آمار این پرنده افزایش پیدا نکند.

وی با اشاره به این که در آخرین سرشماری انجام شده در پاییز سال گذشته تعداد پرندگان مشاهده شده 32 قطعه گزارش شده است، ابراز می‌کند: این پرنده نادر در سال 2 تخم می‌گذارد و همین امر یکی از مهم ترین عوامل تداوم حیات آن به شمار می‌رود.
رئیس اداره محیط زیست بوکان در ادامه اذعان می‌کند: علاوه بر منطقه دشت سوتاو حمامیان، این پرنده در چندین زیستگاه دیگر در منطقه «سه کانیان» این شهرستان و مناطقی در استان کردستان نیز مشاهده شده است.
احمدی ادامه می‌دهد: میش مرغ‌ها مانند سایر پرندگان دارای زیستگاه هستند و در صورت افزایش جمعیت در یک منطقه، تعدادی از آن‌ها به مناطق دیگر کوچ می‌کنند.


کاهش میش مرغ‌ها در سال‌های اخیر

یکی از کارشناسان اداره حفاظت محیط زیست نیز می‌گوید: به علت از بین رفتن زیستگاه طبیعی یا کشتزارها و تبدیل آن به زمین‌های کشاورزی و تعارض آن، آمار میش مرغ در چند دهه اخیر کاهش پیدا کرده است.
«رحیم عبدالکریمی» با اشاره به علل و مشکلات اصلی افزایش نیافتن جمعیت میش مرغ در زیستگاه‌های بوکان، ابراز می‌کند: میش مرغ به علت بسته بودن گله جمعیت در زیستگاه‌های بوکان دچار نوعی مشکل ژنتیکی یا «هم خونی» شده است.
وی اضافه می‌کند: چالش ژنتیکی موجب به وجود آمدن کاهش مقاومت طبیعی پرندگان و در نتیجه تلفات به شیوه‌های متفاوت می‌شود.

این کارشناس محیط زیست در ادامه سخنان خود این چنین می‌گوید: شکار و تعرض به زیستگاه میش مرغ دور از چشم محیط بانان می‌تواند از دیگر عوامل کاهش جمعیت میش مرغ باشد.
عبدالکریمی اذعان می‌کند: برای جوجه آوری و حفاظت از میش مرغ‌ها باید امنیت زیستگاه را تامین کرده و بستر زندگی آن‌ها را به روز کنیم.

وی با بیان اینکه زیستگاه میش مرغ در گذشته کشت‌زارهای طبیعی بود، می‌گوید: دستکاری محیط زندگی میش مرغ و ایجاد زمین‌های کشاورزی موجب تغییرات اساسی در بستر زندگی این نوع پرنده شده است.

این کارشناس محیط زیست در ادامه سخنان خود می‌گوید: برای حفظ این گونه جانوری و افزایش جمعیت میش مرغ باید کشاورزی در منطقه تعدیل و در زیستگاه‌های مطرح این گونه باید از مکانیزاسیون کشاورزی پیشگیری شود.
عبدالکریمی همچنبن اظهار می‌کند: برای افزایش جمعیت میش مرغ باید زیستگاه میش مرغ توسط اداره حفاظت محیط زیست تملک شده یا به صورت اجاره ای در اختیار اداره محیط زیست قرار گیرد.
وی با اشاره به اهمیت حمایت از این پرنده نادر، تاکید می‌کند: به علت تعارض ژنتیکی که در میان جمعیت میش مرغ این منطقه به وجود آمده، باید جمعیت آن‌ها را از چالش ژنتیکی نجات دهیم که این کار از طریق وارد کردن تعداد دیگری از این گونه پرنده به جمعیت گله میش مرغ امکان پذیر است.

این کارشناس محیط زیست عنوان می‌کند: تکثیر مصنوعی این گونه جانوری از دیگر راه‌های نجات بسته بودن گله میش مرغ است؛ تکثیر میش مرغ در دیگر کشورهای اروپایی از جمله انگلیس و آلمان با این روش با موفقیت انجام شده است. عبدالکریمی بیان می‌کند: تکثیر میش مرغ نیز زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که زیستگاه این گونه جانوری را بهینه سازی کنیم.


معرفی میش مرغ

میش‌مرغ پرنده‌ای از خانواده «هوبر‌یان» است که در دشت‌‌های وسیع بی‌ درخت، زمین‌های استپی و کشت زارهای پهناور و علف‌زارهای بوکان زندگی می‌‌کند؛ این گونه نادر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پرندگان ایران، پرنده ای زیبا، کمیاب و در خطر انقراض است که با طول بدن یک متر و وزن بیش از 15 کیلوگرم از نظر شکل و جثه شباهت زیادی به بوقلمون دارد.
تغذیه این پرنده بسیار متفاوت و شامل مواد گیاهی و حیوانی مختلف از جمله حشرات، قورباغه و مارمولک است و در بهار که زمان جوجه آوری آن به شمار می‌رود، آشیانه خود را در قسمت‌های انبوه مزارع می‌سازد اما در پاییز و زمستان نیز می‌توان آنها را در کشت‌های درو شده مشاهده کرد.

پرهای میش‌مرغ در قسمت پشت نخودی سیر با راه‌های عرضی سیاه و در قسمت شکمی، کاملاً سفید رنگ است، میش مرغ پاهای قوی و بلندی دارد که به سه انگشت ختم می‌‌شود، این پاهای قوی، برای میش‌مرغ که کمتر پرواز می‌‌کند، اهمیت زیادی دارد.
این پرنده بسیار زودرَم و محتاط است و با اینکه پروازش خوب است، در مواجهه با خطر بیشتر می‌‌دود یا مخفی می‌‌شود؛ نر و ماده این پرنده شبیه به هم هستند، ولی نرها جثه بزرگتری دارند.
در چند سال گذشته پرنده نادر و در خطر انقراض میش مرغ در مراتع و مزارع روستای «کانی سپی» مهاباد نیز مشاهده شده‌است، این پرنده تا 15 سال قبل از این در منطقه مشاهده نشده بود؛ علاوه بر این در سال‌های اخیر در مناطقی از استان کردستان به‌خصوص دشت اوباتو نیز دیده شده است.
هر چه از شمال غربی ایران به سمت جنوب حرکت کنیم، از تعداد این پرنده نادر کاسته می‌شود به طوری که دشت‌های آذربایجان غربی بیش از دشت‌های کردستان، کرمانشاه و همدان، میش مرغ‌ها را در خود جای داده است.