معجزه زبان و ادبیات فارسی

ابن‌بطوطه یکی از مشهورترین جهانگردان تاریخ بود که سال 1304میلادی در شهر طنجه مراکش به دنیا آمد و در 22سالگی سفرهای طولانی‌اش به دور دنیا را با زیارت خانه خدا و مرقد پیامبر اسلام(ص) شروع و حضور در مکه و مدینه او را شیفته سیر و سفر کرد و موجب شد این جهانگرد عرب‌زبان حدود 30سال از عمرش را در سفر به نواحی شمالی و غربی آفریقا و شرقی‌ترین مناطق آسیا سپری و بخش مهمی از عمرش را صرف گشت‌و‌گذار در شهرهای تاریخی ایران کند. مجموعه سفرهای ابن‌بطوطه 29سال و نیم طول کشید و حاصل آن کتاب «سفرنامه ابن‌بطوطه» است.

خواننده‌های چینی اشعار سعدی

ابن‌بطوطه در سفرنامه‌اش نقل کرده که ادبا و عرفای مشهور، از مصر گرفته تا خاور دور، عمدتاً ایرانی بوده‌اند و پسوند نام علما، دانشمندان، فقیهان و صوفیان اصفهانی، طبری و تبریزی است. جهانگرد مراکشی در بخش دیگری از سفرنامه‌اش نوشته: «زبان و ادب فارسی چنان گسترشی در سرزمین‌های دیگر یافته بود که در هند زبان رسمی تلقی می‌شد و در آسیای صغیر مثنوی و غزلیات شمس منبع وجد و سماع پیروان مولانا جلال‌الدین بلخی بود و آوازه‌‌خوانان چینی، اشعار سعدی را که هنوز نیم‌‌قرن بیشتر از وفات وی نگذشته بود، با آهنگی دلکش می‌خواندند.» ابن‌بطوطه در جای دیگری از سفرنامه‌اش نقل کرده پادشاه سیلان که ایری شکروتی نام داشت، فارسی می‌دانسته و طی 3روزی که میزبان وی بوده از حکایاتی که درباره سرزمین‌ها و پادشاهان برایش می‌گفته، بسیار لذت ‌برده است. با خواندن سفرنامه ابن‌بطوطه که به فارسی هم ترجمه شده به این نکته پی می‌بریم که جهانگرد مراکشی بیش از مردم ملل دیگر تحت‌تأثیر زبان و ادبیات فارسی قرار داشته و لابه‌لای روایت‌هایی که در سفرنامه‌اش نقل کرده به کلمات و واژه‌های فارسی متوسل شده است. او 4بار به ایران یا به قول خودش «فارس» آمد و هر بار از تمدن کهن ایران‌زمین تمجید کرده است.


شرح حالی از آداب اجتماعی
این جهانگرد مراکشی از بیشتر کشورهای آسیایی و آفریقایی و قسمتی از قاره اروپا دیدن کرد،‌ اما هرگز به آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا نرفت. سفرنامه ابن‌بطوطه، ازجمله سفرنامه‌هایی است که ساده و داستان‌گونه نوشته شده و تصویری واقعی از آداب و رسوم، اماکن زیارتی و تاریخی، چگونگی معاش، طرز پوشش، جایگاه زنان، مدارس، دانشمندان، حاکمان، سلاطین، وضع اقتصادی و اجتماعی شهرها و مناطق مختلف را ارائه داده است؛ به همین دلیل این کتاب برای همه محققان و پژوهشگرانی که در زمینه فرهنگی و تاریخی فعالیت می‌کنند یک منبع موثق و مرجعی قابل اطمینان به شمار می‌آید. ابن‌بطوطه در سفرنامه‌اش شرح دقیقی از زندگی مردم، آداب و رسوم رایج میان آنها و وضع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در زمانه خودش ارائه داده است. جهانگرد مراکشی هیچ وقت به بخش‌هایی از نواحی مرکزی و شمالی ایران سفر نکرد و در سایر مناطق اقامت کوتاهی داشت، اما اطلاعاتی که درباره فرهنگ ایرانیان ارائه می‌دهد ارزش تاریخی زیادی دارد. او بارها در سفرنامه‌اش از دانشمندان ایرانی تمجید و تأکید کرده که نام ایران و آثار نفوذ فرهنگ و ادب ایرانی در خارج از مرزهای این کشور نمایان بوده است.