گزارش
منتظر مسئولان نمی‌مانم
بنیانگذار عکاسی و نقاشی نابینایان از ادامه مسیر، کشف راه‌های نو و ثبت اختراعات جدید می‌گوید
ثریا روزبهانی-روزنامه‌نگار
7-6 ساله بود که بر اثر سانحه‌ای پای چپش آسیب دید و جراحی‌های متعدد هم نتوانست به او کمک کند. او در سن جوانی تصمیم مهمی گرفت تا این نداشته را با داشته‌ای همیشگی مبادله کند. اکنون هادی شعبانی، جوان موفق، مخترع و بنیانگذار عکاسی و نقاشی نابینایان، الگویی موفق برای همنوعانش است؛ چون به قول خودش، هرگز منتظر مسئولان نمانده است.
اغلب بیماران در بستر بیماری افسرده می‌شوند و به ناامیدی‌های زندگی فکر می‌کنند اما هادی شعبانی روی همان تخت بیمارستان نقاشی‌کشیدن را آغاز و سال‌های بعد آن را حرفه‌ای دنبال کرد. آقا‌هادی درباره آن دوران می‌گوید: «شروع این راه با حضور در کانون پرورش فکری همراه بود و وقتی متوجه شدم استعدادی در این زمینه دارم، زیرنظر استادان مطرح، تخصصی‌تر آن را ادامه دادم. در فستیوال‌ها و حتی نمایشگاه‌های مختلف شرکت و از این طریق درآمد هم کسب کردم. در طول این سال‌ها به‌دلیل مشکلات حرکتی با موانع زیادی در زندگی مواجه شدم. به همین‌خاطر تصمیم گرفتم به جای اینکه منتظر بمانم جامعه، خانواده یا اطرافیان و مسئولان مشکلاتم را حل کنند، راه‌حل‌هایی را خودم برای رسیدن به موفقیت پیدا کنم.»
او با ابراز تأسف از اینکه اغلب معلولان اعتماد به نفس ندارند و از سوی دیگر، جامعه هم عقاید خود را به افراد تحمیل می‌کند و در نهایت این باورهای اشتباه و سنتی که «معلول نمی‌تواند»، شکل می‌گیرد. بنا‌بر‌این، الگوی موفقی وجود نداشته که بتواند راهنمایش باشد؛ «برای مهارت‌آموزی و رشد علمی سراغ رشته‌های سبک رفتم که معلولان هم بتوانند از آن استفاده کنند. در کنار انجام فعالیت‌های هنری مثل مجسمه‌سازی و نقاشی و تحصیل، به مؤسساتی که از معلولان حمایت می‌کردند، معرفی شدم و داوطلبانه هر آنچه آموخته بودم از قبیل هنرهای تجسمی مثل نقاشی، سفالگری و مجسمه‌سازی را به آنها نیز آموزش دادم. همچنین در ادامه هم چون به عکاسی علاقه‌مند بودم، دوره‌های آموزشی عکاسی را در خانه عکاسان سپری کردم و عضو انجمن عکاسان ایران شدم.»
سکوی پرش
حدود ۲۰سال این عضو آسیب‌‌دیده را با خودش همراه داشت و با تصمیمی که شاید هر شخصی نتواند آن را اتخاذ کند با پایش خداحافظی کرد. شعبانی این تصمیم را به سکوی پرش تشبیه می‌کند؛ «من معلولیت را به نوعی در سال‌های قبل آن تجربه کرده بودم اما به این نتیجه رسیدم که می‌توانم چیزی را از دست بدهیم برای به‌دست‌آوردن چیز دیگری. شب قبل از عمل، نمایشگاه عکاسی و نقاشی‌ام را افتتاح کردم و همین قدر فرصت داشتم که لوازم‌ام را جمع کنم و به بیمارستان بروم. بعد از این عمل، دوچرخه‌سواری را به فعالیت‌های زندگی‌ام اضافه کردم. یعنی آن جراحی منجر شد به از دست‌دادن یک پا و به‌دست آوردن توانایی دوچرخه‌سواری. بعد از آن هم خلاقیت‌های هنری‌ام باعث شد تا هر وسیله‌ای که می‌توانست برای ادامه این راه کمکم کند، ولی وجود نداشت خودم طراحی کنم و بسازم.»
نابینایان عکاسی می‌کنند
شاید اینکه یک فرد روشندل و نابینا بتواند عکاسی کند یا روی بوم، نقشی را به تصویر بکشد، دور از ذهن و باور باشد، اما هادی شعبانی برای به واقعیت تبدیل‌کردن این رؤیا و آرزو هم روش و وسایلی ابداع کرده است که نابینایان هم هنر عکاسی را تجربه می‌کنند و قلمو و پالت رنگ به‌دست می‌گیرند. این اختراعات باعث شده تا از او به‌عنوان بنیانگذار «عکاسی نابینایان» نام برده شود. شعبانی درباره این اتفاق نادر می‌گوید: «با مطالعه و تحقیقی که روی افراد نابینا داشتم، ابداع روش‌هایی را مانند ترجمه‌کردن یک عمل از طریق ابزار یا صداهایی که افراد نابینا بتوانند درک کنند مانند خواندن و نوشتن نابینایان با استفاده از خط بریل آغاز کردم. توانستم هم در رشته نقاشی و هم در رشته عکاسی ابزار و روش‌هایی را به‌کار بگیرم که آنها بتوانند عکاسی و نقاشی کنند. در همین راستا دوره‌های مختلف عکاسی و نقاشی و همچنین نمایشگاه‌هایی در این زمینه با کمک هنرجویانم برپا کرده‌ایم.»
شعبانی با اشاره به اینکه برای عکاسی نابینایان، دوربین و وسایل خاصی مورد نیاز است، می‌گوید: «مدل‌های خاصی را در تصویرهای ویژه‌ای طراحی کردیم که نابینایان با آموزش، استفاده از راهنماهای صوتی و شناخت این وسیله می‌توانند عکاسی کنند. همچنین در زمینه نقاشی هم با کدگذاری‌های مختلف و استفاده از ترکیبات شیمیایی و ایجاد بافت خاص برای هر رنگ، نقاشی هم برای آنها امکان‌پذیر شده است. در این راه برخی از بدو تولد نابینا هستند و برای مثال تصویری از درخت یا ماشین در ذهنشان ندارند. با توجه به اینکه من کار مجسمه‌سازی هم در گذشته انجام داده بودم، به‌صورت مینیاتوری آنها را ساختم و نابینایانی که در این دوره‌ها می‌توانستند شرکت کنند، از طریق لمس‌کردن موفق شدند به درک واقعی درخت برسند و انواع مختلف درخت مثل درخت بید، درخت کاج و درخت در تابستان، درخت در زمستان که برگ ندارد را بشناسند یا حتی اتومبیل را لمس کنند.»
مکث
فرهنگسازی از طریق رسانه‌ها
موفقیت‌ها و ابداعات او تمام‌شدنی نیست و چشم‌انداز آینده‌اش را اینگونه به تصویر می‌کشد؛ «برای نخستین بار زانوی مصنوعی را برای دوچرخه‌سواری اختراع کردم که اکنون ثبت آن در آمریکا انجام و بین‌المللی شده است. یک ابزار دیگر هم برای افراد معلولی که می‌خواهند اسکیت‌سواری کنند، طراحی کرده‌ام. همچنین در حال نگارش کتابی از تجربیاتم و در حال تولید پادکست هستم. در نهایت مهم‌ترین خبر این است که هر وقت به هادی شعبانی زنگ بزنید ایران است؛ هنوز پرانرژی و همان قدر باانگیزه، دنبال کشف راه‌های جدید و وسایل جدید برای رفع محدودیت‌های انواع معلولیت‌ها. اما مهم است که با فرهنگسازی از طریق رسانه‌ها یا فضاهای مجازی، فرد معلول را آگاه کنیم. هر اندازه معلولیت دارید فقط کافی است افرادی شبیه به‌خودتان را که در گذشته این مسیر را طی کرده‌اند پیدا کنید و از آن طریق بتوانید به تجربیات جدید دست یابید.»
