میراث طبیعی
«جهان‌نما» با حریم‌های شکسته
سکونتگاه‌های انسانی از قسمت جنوب شرقی منطقه یعنی چهارباغ و از طرف دشت به جهان‌نما تجاوز کرده‌اند
الهام رئوفی‌فر| گرگان ـ خبرنگار:
کارشناسان از تاثیر منفی عوامل انسانی بر منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما ابراز نگرانی می‌کنند و در خصوص تخریب آن هشدار می‌دهند اما برخی مسئولان این موضوع را نمی‌پذیرند. سال 52، برابر مصوبه شماره 51 سازمان حفاظت محیط زیست، جهان‌نما به دلیل جاذبه‌های طبیعی خاص و ویژگی‌های زیستگاه‌ها و رویشگاه‌های آن منطقه حفاظت شده اعلام شد و در طبقه‌بندی «اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت» جزو مناطق طبقه پنجم (چشم‌اندازهای خشکی و دریایی حفاظت شده) قرار گرفت.
این منطقه با مساحت 30 هزار و 650 هکتار در مناطق کوهستانی بین جنوب گرگان و جنوب کردکوی در رشته‌کوه‌های البرز شرقی واقع شده است که از شمال به طرح جنگلداری کردکوی و از جنوب به رودخانه چهارباغ و میل تاریخی رادکان محدود می‌شود. این منطقه که پوشش گیاهی و حیات‌وحشی غنی دارد، به گفته کارشناسان، در 2 دهه گذشته مورد تعدی و دستبرد عوامل انسانی قرار گرفته است.
منطقه جهان‌نما مرز مشخصی ندارد
یک دکترای محیط زیست با بیان اینکه جهان‌نما با وجود آنکه اولین منطقه حفاظت شده در استان است هنوز مرز مشخصی ندارد، می‌گوید: مرز این منطقه به واسطه یک‌سری مسائل حقوقی مشخص نشده است.
«مزدک دربیکی» سکونتگاه انسانی را در این منطقه مهم ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: در جهان‌نما یک عامل فرساینده به نام روستای زیارت وجود دارد که ساختوساز بی‌رویه در آن مغایر با قوانین این منطقه است.
وی که عضو کمیسیون مناطق حفاظت شده سازمان جهانی IUCN است، اعتقاد دارد که ساختوساز در روستای زیارت باید تعیین تکلیف شود. اگر قرار است این روستا در منطقه حفاظت شده بماند، باید این روند که به منطقه آسیب می‌رساند، اصلاح شود.
هیچ برنامه مدیریتی برای جهان‌نما وجود ندارد
این عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه هیچ برنامه مدیریتی برای جهان‌نما وجود ندارد، می‌افزاید: جهان‌نما جزو آخرین مناطق کشور بود که طرح مطالعات مدیریتی آن انجام شد اما هنوز اجرا نشده است. وی ادامه می‌دهد: تجاوز به حریم جهان‌نما زیاد است به طوری که در قسمت جنوب شرقی آن منطقه چهارباغ و از طرفی دشت جهان‌نما با 2 سکونتگاه انسانی به عرصه تجاوز کرده‌اند، هرچند مستثنیات منطقه مشخص شده است اما مساله تجاوز به آن همچنان وجود دارد.
وی اضافه می‌کند: بنیاد مسکن ضوابطی را در چند سال اخیر مصوب و وضعیت را بهتر کرده است اما شدت فشار ساختوساز در منطقه جهان‌نما بسیار است. دربیکی از ایجاد جاده در این منطقه انتقاد و از آن به عنوان یک معضل برای جهان‌نما یاد می‌کند و می‌افزاید: ساخت جاده باعث تخریب منطقه، فرسایش خاک، از بین رفتن پوشش گیاهی، مزاحمت برای حیات وحش و سهولت دسترسی شکارچیان غیرمجاز به منطقه شده است.
این مدرس دانشگاه شکار غیرقانونی جوامع محلی این منطقه را تهدیدی برای زیستگاه حیات وحش اعلام می‌کند و می‌گوید: با وجود تلاش‌های پیشگیرانه، این مشکل هنوز در منطقه وجود دارد.
آسیب‌های موج عظیم گردشگران
به گفته وی، موج عظیم گردشگران که به دشت جهان‌نما هجوم می‌آورند از دیگر عوامل تخریب منطقه است زیرا هیچ ضابطه خاصی برای تفرج این افراد تعریف نشده است. عضو کمیسیون مناطق حفاظت شده سازمان جهانی IUCN با بیان اینکه جهان‌نما حدود 31 هزار هکتار مساحت دارد، می‌افزاید: تجهیزات و تعداد محیط‌بانان جهان‌نما با گستردگی و مساحت این منطقه همخوانی ندارد. باید در این زمینه هم تدابیری اندیشیده شود.
فرضیات غلط درباره جهان‌نما
«امیر عبدوس» مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان در پاسخ به همشهری درباره مسائل مطرح شده از سوی این کارشناس محیط زیست تمام موارد را مردود اعلام می‌کند. وی می‌گوید که ساخت‌وسازها طی ماه گذشته بسیار کنترل شده است و نداشتن مرز هم ادعایی است که واقعیت ندارد.
با ساخت و ساز در جهان‌نما مخالفیم
با این حال، مدیرکل منابع طبیعی استان از ساختوساز در دشت جهان‌نما انتقاد می‌کند و می‌گوید: به عنوان دستگاهی که رسالتمان حفاظت از منابع طبیعی است، موافق توسعه ساختوساز در منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما نیستیم. «ابوطالب قزلسفلو» با بیان اینکه مدیریت منطقه حفاظت شده جهان‌نما بر عهده اداره کل حفاظت محیط زیست استان است، می‌افزاید: مدیریت این عرصه ملی به محیط زیست واگذار شده است و اگر تجاوزی صورت گیرد باید پرونده تشکیل داده و پیگیری شود. ضمن اینکه منابع طبیعی استان هم پرونده‌های مربوط به این منطقه را از گذشته در اختیار دارد.
وی روستاهای ساکن در دشت جهان‌نما را سکونتگاه فصلی می‌داند و می‌افزاید: در این منطقه ملکی که از گذشته متعلق به مردم بوده جزو مستثنیات است که آن را قبول داریم. اما از آنجا که سکونت در روستای این منطقه دائمی نیست، برای اجرای طرح هادی الزامی وجود ندارد.
ایجاد روستای هدف گردشگری
هرچند مدیرکل منابع طبیعی با اجرای طرح هادی در روستاهای کفشگیری و سعدآباد در دشت جهان‌نما مخالف است، اما «ولی‌الله زمانی‌نژاد» مدیرکل بنیاد مسکن استان می‌گوید: طرح هادی در این 2 روستا با هدف توسعه صنعت گردشگری اجرا خواهد شد تا به این وسیله، ضمن جلوگیری از ساختوساز غیرمجاز، گردشگری در این منطقه بر اساس ضوابط رونق یابد. با توجه به اهمیت حفظ منابع طبیعی به خصوص مناطق حفاظت شده که از ارزش بسیاری برخوردارند، به نظر می‌رسد اجرای طرح هادی در دشت جهان‌نما و یا هر نوع ساختوساز در منطقه حفاظت شده با حساسیت بیشتری انجام شود تا میراث طبیعی این منطقه برای نسل‌های آینده هم باقی بماند.
