رنج بی‌خانمانی پس از زلزله قرن

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

10روز پس از زلزله ویرانگر ترکیه و سوریه که به «فاجعه طبیعی قرن» معروف شده، عملیات نجات قربانیان مانده زیر آوار به پایان خود نزدیک می‌شود. بازماندگان اما نه‌تنها در سوریه که در ترکیه نیز حال و روز خوشی ندارند. در کنار بار سنگین غم فقدان عزیزان، یافتن سرپناهی برای در امان ماندن از گزند سرما، غذایی برای خوردن و دسترسی به حداقل امکانات زندگی برای میلیون‌ها بی‌خانمان‌ ترکیه‌ای و سوریه‌ای چالشی جدی برای هر دو دولت به شمار می‌رود.
با وجود معدود موارد معجزه‌آسایی مانند نجات پیرزن ترکیه‌ای پس از گذشت 227ساعت از زلزله، سازمان ملل متحد به‌عنوان نهاد مسئول از پایان قریب‌الوقوع عملیات نجات به‌دلیل کاهش احتمال زنده ماندن قربانیان خبر داده است. «مارتین گریفیتس» معاون دبیر کل سازمان ملل در امور بشردوستانه و امداد اضطراری، در سفر به ترکیه تأیید کرده که مرحله نجات پس از زلزله به‌زودی به پایان می‌رسد. معمولا 5تا 7روز پس از وقوع زلزله که امیدها به زنده ماندن قربانیان مانده زیر آوار رنگ می‌بازد، پایان عملیات نجات اعلام شده و فعالیت‌ها بر اقدامات امدادی متمرکز می‌شود. بنا بر آخرین آمارهای اعلام شده، شمار قربانیان زلزله در ترکیه و سوریه از مرز 41هزار نفر گذشته است.

اسکان میلیون‌ها بی‌خانمان
زلزله دوشنبه گذشته بیش از 5.3میلیون سوریه‌ای را بی‌خانمان و زندگی حدود 13میلیون ترکیه‌ای را به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر قرار داده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، قول داده ظرف یک سال تمام مناطق ویران شده را بازسازی خواهد کرد؛ وعده‌ای که با توجه به بحران اقتصادی فعلی این کشور تحقق‌اش بعید به‌نظر می‌رسد. چشم‌انداز بازسازی ویرانه‌ها در سوریه نیز که علاوه بر بحران اقتصادی با چالش‌های امنیتی و سیاسی دست و پنجه نرم می‌کند بیش از پیش مبهم به‌نظر می‌رسد؛ به‌ویژه اینکه تجربیات فجایع مشابه نشان داده که اغلب جوامع زلزله‌زده راه بسیار طولانی برای بازسازی در پیش دارند. «فاریس» جوان 20ساله‌ای در شهر زلزله‌زده آنتاکیه، به الجزیره می‌گوید: «گاهی چند روز غذایی برای خوردن نداریم. برق نیست، گاز نیست و هیچ پولی هم نداریم.»
این در حالی است که دولت اردوغان تقریبا از تمام امکانات موجود برای اسکان دادن به افراد زلزله‌زده استفاده کرده است. دایر کردن اردوگاه‌های موقت، استفاده از خوابگاه‌های دانشگاه‌ها در سراسر کشور و همچنین به‌کارگیری ظرفیت هتل‌ها برای اسکان دادن بی‌خانمان‌ها ازجمله اقدامات اردوغان در روزهای گذشته است که بارها تأکید کرده دولت اجازه نخواهد داد تا شهروندانش در خیابان بخوابند. با این حال، حجم انتقادها از دولت همچنان زیاد است.
در سوریه، نماینده سازمان ملل وضعیت بی‌خانمانی پس از زلزله را «بحرانی پس از بحرانی دیگر» خوانده است. سیوانکا داناپالا، نماینده کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در سوریه (UNHCR)، به الجزیره گفته: «پس از زلزله 5.3میلیون سوریه‌ای بی‌خانمان شدند که برای کشور جنگ‌زده‌ای چون سوریه آمار قابل توجهی است. مردم سوریه قبل از زلزله نیز درگیری‌های داخلی، شوک‌های اقتصادی و کرونا را تجربه کرده بودند و حالا در میانه زمستانی سخت آنچه را که برایشان باقی مانده بود هم از دست داده‌اند.»
«عبدالکافی الحمدو» از فعالان مدنی سوریه‌ای شهر ادلب که بیشترین خسارت را متحمل شده به الجزیره می‌گوید: «نیروهای امدادی همچنان به جست‌وجوی بازماندگان زیر آوار ادامه می‌دهند، حتی با وجود اینکه احتمال دسترسی به افراد زنده تقریباً صفر است. اما بازماندگان نیز شرایط بسیار بدی دارند. آنان همه‌‌چیزشان را از دست داده‌اند.»

تهدید شیوع بیماری‌های واگیر
شیوع بیماری‌های واگیر نیز یکی دیگر از نگرانی‌های جدی در مناطق زلزله‌زده است. وب‌سایت نشنال‌نیوز گزارش داده، تقریبا یک میلیون از بازماندگان زلزله در ترکیه در مناطقی زندگی می‌کنند که تهدید شیوع بیماری‌های واگیر در آن جدی است. آنچه این نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند آسیب وارد شده به مراکز درمانی ازجمله درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها است.
«هانس کلوگه» یکی از مقام‌های ارشد سازمان بهداشت جهانی، با اشاره به اینکه زلزله اخیر «بدترین فاجعه طبیعی یک قرن گذشته» بوده است، به رویترز می‌گوید: «10روز پس از این فاجعه وحشتناک نگرانی‌های جدی درباره شیوع بیماری‌های عفونی وجود دارد چرا که تاسیسات آب و فاضلاب در مناطق زلزله‌زده عمیقا آسیب دیده است. تمام تلاش ما این است که برای شیوع احتمالی بیماری‌های واگیر آماده باشیم به‌ویژه اینکه همین حالا نیز مواردی از شیوع برخی بیماری‌ها در میان کودکان گزارش شده است.»
در سوریه نیز شرایط بسیار ناپایدار است. «اوا هاینس» رئیس ارتباطات صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) در دمشق، به الجزیره می‌گوید: «در سوریه و مناطقی که تحت کنترل دولت نیست قبل از زلزله هم وضعیت بهداشتی و دسترسی افراد به آب سالم نامناسب بود و اکنون در آستانه بحرانی تمام‌عیار هستیم. بیش از نیمی از سوریه‌ای‌ها به آب سالم دسترسی ندارند و این مسئله آسیب‎پذیری آنان را در برابر بیماری‌های واگیر ازجمله وبا تشدید کرده است.»
آنچه کمک به زلزله‌زدگان سوریه‌ای را بیش از پیش دشوار کرد کنترل بخش‌های زلزله‌زده توسط گروه‌های مختلف ازجمله گروه‌های تروریستی و معارضان دولت بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه است. در این میان، تعلل سازمان ملل در حمایت از زلزله ‍‎زدگان سوریه‌ای، انتقادهای زیادی را برانگیخته است. در شرایطی که زلزله در نخستین ساعات دوشنبه هفته گذشته به وقوع پیوست، 3روز طول کشید تا این سازمان برای ارسال کمک‌ به شمال‌غرب سوریه اعلام آمادگی کند. نشریه نیولاینز در گزارشی نوشته: تا روز پنجشنبه تنها 5درصد از مناطق آسیب دیده تحت پوشش عملیات جست‌وجو و نجات قرار گرفت، یعنی زمانی که فریاد کمک از زیر آوارها به‌طور چشمگیری خاموش شده بود. «اما بیلز» کارشناس اندیشکده خاورمیانه، به نیولاینز می‌گوید: «بحران فعلی زلزله در سوریه نشان داد که وضعیت کمک‌های خارجی در بحران‌ها تا چه اندازه ناکارآمد است.»

خط خبر
  اردوغان می‌گوید بعد از این قوانین سختگیرانه‌ای برای ساخت‌وسازها اعمال خواهد شد.
  «آرارت میرزویان» وزیر خارجه ارمنستان، در یک اقدامی غیرمنتظره به آنکارا سفر کرد.
  یونیسف اعلام کرده که زندگی7میلیون کودک تحت‌تأثیر زلزله مرگبار اخیر قرار گرفته است .
  دولت ترکیه 78نفر را به اتهام انتشار پست‌های منفی در فضای مجازی درارتباط با زلزله بازداشت کرده است.
  انور ابراهیم، نخست‌وزیر مالزی برای ابراز همدردی به آنکارا سفر کرد.
  دولت ترکیه اعلام کرده بیش از 50هزار و 500ساختمان در زلزله دوشنبه فروریخته است.
  اجساد آوارگان سوریه‌ای کشته شده در زلزله ترکیه به کشور خود بازگردانده می‌شوند.
  وزیر خارجه اردن پس از 12سال برای دیدار با بشاراسد به سوریه رفت.

مکث
زمزمه تعویق انتخابات سراسری در ترکیه
انتخابات سراسری در ترکیه قرار است ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار شود اما زمزمه‌های تعویق انتخابات هم شنیده می‌شود. مخالفان اردوغان معتقدند که هرگونه درخواست برای به تعویق انداختن انتخابات بهانه‌ای خواهد بود برای آنکه مقام‌های دولتی از برگزاری آن شانه خالی کنند. «کمال قلیچدار اوغلو» رهبر حزب اپوزیسیون مردم جمهوری‎خواه، در گفت‌وگو با روزنامه جمهوریت ترکیه گفته: «انتخابات سراسری باید با وجود ویرانی‌های گسترده‌، طبق برنامه‌ زمانی برگزار شود. قانون اساسی بسیار شفاف است. انتخابات در ترکیه تنها درصورتی که جنگ باشد می‌تواند به تأخیر بیفتد. از آنجا که جنگی وجود ندارد، پس انتخابات هم نمی‌تواند با تأخیر برگزار شود. هیچ‌کس نمی‌تواند با اختراع توجیهاتی خارج از قانون اساسی و قوانین ترکیه یک قانون انحصاری به‌وجود بیاورد. اگر ما می‌گوییم قانون اساسی در ترکیه اجرا می‌شود، پس به تأخیر انداختن انتخابات غیرممکن است.» اردوغان ۲۴ سال قبل، خود در پی یک زلزله مرگبار و ناتوانی دولت وقت در مدیریت بحران به قدرت رسید. او اکنون با انتقاد زیادی در زمینه نحوه رسیدگی به زلزله‌های سهمگین این هفته روبه‌روست. برخی معتقدند او با زلزله به قدرت رسیده و حالا با زلزله هم خواهد رفت.