یادداشت
کارآفرینی؛ موتور محرکه تولید و اشتغال‌زایی
جوامع توسعه‌یافته برای پایداری دستاوردهای علمی و صنعتی خود همواره بر ضرورت نقشآفرینی بنگاه‌های کوچک و بزرگ اقتصادی در برنامه‌های توسعه‌ای تأکید دارند و در این میان، توجه به کارآفرینان خلاق و باانگیزه که در شرایط مختلف آمادگی نقشآفرینی در تولید و ایجاد بازار کار را دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اغلب کارشناسان امور اقتصادی، کارآفرینی را یکی از دو شرط ضروری توسعه اقتصادی جوامع امروزی می‌دانند؛ چرا که افراد کارآفرین تأثیر انکارناپذیری در راه‌اندازی مراکز تولید و ایجاد بازارهای کار دارند. نقش‌های مهمی برای کارآفرینی تعریف شده است از جمله، باعث گردآوری پس‌اندازهای عمومی بی‌هدف و سرگردان می‌شود و تشکیل سرمایه‌ها را بهبود می‌بخشد و منجر به ایجاد اشتغال در مقیاس وسیع می‌شود، بنابراین کارآفرینی، مشکلات بیکاری را که ریشه بسیاری از مشکلات اقتصادی- اجتماعی است، کاهش می‌دهد. همچنین منجر به توزیع مجدد ثروت، درآمد و حتی قدرت سیاسی به‌صورت عادلانه در جامعه می‌شود. شکل‌گیری و زمینه‌سازی فرهنگی برای فراگیرشدن فرهنگ کارآفرینی در یک جامعه به عوامل متعددی بستگی دارد. بخش زیادی از فرهنگ کارآفرینی در جوامع کنونی، متأثر از نهادینه‌شدن فرهنگ علم در جامعه است؛ چراکه فراگیرشدن فرهنگ کارآفرینی در محیطی امکان‌پذیر است که هنجارهای غالب بر آن محیط، ارزش‌ها و باورهای فرهنگ کار و علم را تقویت می‌کند. از سوی دیگر، کارآفرینی می‌تواند درنتیجه برنامه‌های آموزشی، پرورش یابد. نظریه‌پردازان علم مدیریت که ابعاد فنی کارآفرینی را بررسی می‌کنند، اعتقاد دارند که کارآفرینان می‌توانند در کلاس درس، آموزش ببینند و بالنده شوند. بنابراین، آموزش کارآفرینی، مهم‌ترین تلاشی است که بستر لازم برای فراگیری دانش و مهارت‌های ضروری را برای افراد علاقه‌مند فراهم می‌کند. در اینجا، یادآوری یک نکته مهم و زیربنایی هم خالی از لطف نیست و آن، اهمیت‌دادن به این موضوع در بسترهای عمومی جامعه و نهادینه‌کردن کارآفرینی در فرزندان است. مطالعات مربوط به گذشته کارآفرینان، نشان می‌دهد آنها در دوران کودکی دارای ارزش‌های خاص اتکا و استقلال بوده‌اند و خانواده‌های آنها در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکرده‌اند. کارآفرینان به‌طور معمول روحیه‌ای دارند که از رضایت و سود آنی خود صرف‌نظر می‌کنند تا به پاداش‌های بزرگ آینده دست یابند. از دیگر عوامل مؤثر در این زمینه، رشد فرهنگ خودباوری است. افرادی که خودپنداری مثبت دارند، بدون کمترین شک و تردیدی، شایستگی و توانایی برای کارآفرینی را دارند و مستحق موفقیت در تلاش‌های خود هستند. افراد موفق در کارآفرینی، حتی در شرایطی که در ابتدای راه بوده و هیچ‌گونه امکانات و موقعیتی هم نداشته‌اند هم به‌طور جدی به توانایی‌ها و شایستگی‌های خود اعتقاد راسخ و باور کامل داشته‌اند و با خودباوری قاطع و اعتمادبه نفس فوق‌العاده، در مسیر فعالیت‌های کارآفرینی گام نهاده‌اند و به موفقیت و تحقق اهداف خود امیدوار بوده‌اند. جایگاه و اهمیت کارآفرینی در اجتماع، به‌ویژه جامعه امروز ایران تا جایی است که اخیراً، مقام معظم رهبری در دیدار صدها تولیدکننده، کارآفرین و فعال عرصه‌های دانش‌بنیان به ضرورت توجه بیش از پیش به این موضوع تأکید کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با ابراز خرسندی از روحیه، نگاه امیدوارانه و فعالیت‌های ملموس فعالان عرصه تولید و کارآفرینی گفتند: «همانگونه که بارها گفته شده، استعداد و ظرفیت رشد کشور با توجه به منابع خدادادی، موقعیت جغرافیایی و بین‌المللی و سیاسی و به‌خصوص نیروی انسانی، بسیار بالا و در عرصه‌هایی استثنایی است و به همین علت، آینده ملت و دورنمای پیشرفت ایران بسیار روشن‌تر از پیش‌بینی‌های کنونی است.» ایشان، نامگذاری سال‌جاری به‌نام سال «تولید، دانش بنیان، اشتغال‌آفرین» را تا حدودی ناشی از دیدار سال گذشته با فعالان اقتصادی خواندند. البته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از سخنانشان 3تذکر هم بیان کردند: «۱- رقابت مثبت در بخش خصوصی پیش‌برنده است اما بنگاه‌های اقتصادی خصوصی عرصه رقابت را از همکاری به‌ویژه در کارهای اقتصادی خارج کشور جدا کنند و در کارهای بزرگ با یکدیگر هم‌افزایی کنند. ۲- دستگاه‌های دولتی، شرکت‌های کوچک و متوسط را که نقش زیادی در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده دارند، مورد توجه قرار دهند و بنگاه‌های بزرگ در زنجیره تولید خود به آنها کمک کنند. ۳- مسئله تعاونی‌های تولید می‌تواند یکی از گره‌گشاترین کارها برای ایجاد اشتغال و به‌خصوص ایجاد عدالت اقتصادی در کشور باشد.»
در مجموع، در سایه چنین فرمایشات و تذکرات مهم و راه‌گشایی، بیش از پیش می‌توان به آینده روشن در عرصه‌های اقتصادی کشور و نقشآفرینی مهم و تأثیرگذار کارآفرینان امیدوار بود. در چنین راستایی، شایسته است به مهارت‌ها و استعدادهای خود ایمان بیاوریم و بسترسازی برای ظهور آنها را مورد توجه قرار دهیم. البته نباید فراموش کنیم که جذب افراد ژرف‌اندیش و قابل و ترویج نظام شایسته‌سالاری، برای ارتقای روحیه کارآفرینان لازم است. باتوجه به اهمیت و نقش بالای کارآفرینی در ایجاد توان رقابتی و توسعه اقتصادی، توجه هرچه بیشتر به تقویت زمینه‌های فعالیت کارآفرینان و ترویج فرهنگ کارآفرینی در کشور، از اهمیت زیادی برخوردار است تا بتوانیم با توسعه فرهنگ کارآفرینی، زیرساخت‌های جامعه را برای زندگی سعادتمندانه دگرگون کنیم. رسیدن به چنین جایگاه شایسته‌ای در عرصه‌های اقتصادی نیازمند تعامل و همکاری همه مراکز و فعالان این حوزه است که امید می‌رود محقق شود و پایدار بماند.
در همینه زمینه :
