گذری بر پارک و پیچ امین‌الدوله
نخستین پارک ایران
ایرانی‌ها همیشه عاشق باغ و فضای سبز بوده‌اند. باغ ایرانی اصلا برای همین در دنیا شناخته شده و چهارباغ اصفهان در دوره صفوی منحصر به فرد و زیبا شناخته می‌شود. اما «پارک» برای نخستین بار در دوره قاجار به فرهنگ لغات ما اضافه شد. فضای سبزی که از ملزومات زندگی شهرنشینی است. پارک وقتی به فضای شهری اضافه می‌شود که پای دولتمردان ایرانی به فرنگ باز و کم‌کم عناصر زندگی مدرن و شهرنشینی وارد ایران می‌شود. نمودش هم تغییرات در معماری و شهرسازی است. پیرو همین‌ها بود که تهران صاحب پارک شد و پژوهش‌های تاریخی نشان می‌دهد «پارک امین‌الدوله» نخستین پارک تهران است که به سبک الگوهای فرنگی و متفاوت از باغ ایرانی ساخته شد.
در نقشه تهرانِ حاج نجم‌الدوله محدوده این پارک به این قرار بوده است: از شمال خیابان واقع بین دروازه دولت دوشان‌تپه و دروازه شمیران (خورشید، همایون ناطقی)، از مشرق خیابان بیمارستان، از جنوب یخچال و اراضی حاجی شیخ و خیابان دروازه دوشان‌تپه (ژاله/ مجاهدین اسلام) و از غرب خیابان دروازه شمیران (بهارستان). اعتمادالسلطنه درباره این پارک نوشت: «... و پارک جناب مستطاب میرزاعلی‌خان امین‌الدوله که حقا در روح و ریحان با جنت نعیم سهیم است.» دوستعلی‌خان معیرالممالک هم به نحو دیگری، آن را تحسین می‌کند: «... در محل فخرآباد کنونی، پارک بسیار وسیع و گسترده‌ای احداث کرده بود. در یک قسمت آن دریاچه‌ای ساخته بود که چند فواره داشت و مرغابی‌ها در آن شنا می‌کردند. چند قایق بسیار خوب در آن همیشه برای تفرج آماده بود و گلخانه، آلاچیق، حوض و گلکاری‌های زیبا نیز شکوه باغ را تکمیل می‌کرد.»
سردر قدیمی این پارک بیش از 100سال قدمت دارد و حالا تنها نشانه بازمانده از آن پارک مصفاست. در ورودی از جنس چوب‌های جنگلی است و پاشنه آهنی دارد و گل‌میخ‌هایی که روی در نقش بسته‌اند. می‌گویند پارک امین‌الدوله سه برابر بزرگ‌تر از باغ ظل‌السلطان بود و در نقشه‌ای که تهران سال 1309را نشان می‌دهد، به‌صورت یک مثلث ترسیم شده است.
حالا در ورودی رو به یک خیابان آسفالته باز می‌شود، اما حتما در گذشته پیچ امین‌الدوله هم داشته است؛ گیاهی که به یاس امین‌الدوله هم مشهور است. گیاهی رونده با گل‌هایی زرد و سفید که چون گیسویی رها از روی در و دیوار پایین می‌ریزد و بویش از چند متری تو را به سمت خودش می‌کشاند. گیاهی که سریع رشد می‌کند و قد آن تا هشت متر هم می‌رسد. پیچ امین‌الدوله درهم تنیده و پوشاننده است ؛ گیاهی مناسب برای پوشاندن سطوح شیب‌دار و البته سر در خانه‌ها. نجیب و کم‌توقع که خیلی زود خودش را با شرایط جدید هماهنگ می‌کند. برگ‌هایی همیشه سبز دارد و البته در زمستان نوک شاخه‌ها کمی بی‌برگ می‌شوند. اوایل بهار فصل گل‌دهی پیچ امین‌الدوله است. این گیاه نخستین بار توسط علی‌خان امین‌الدوله به ایران آورده و کاشته شده است. برای همین به این نام مشهور می‌شود، وگرنه زیستگاه بومی آن اروپا، شرق انگلستان جنوبی و شمال شرقی شمال آمریکاست. علی‌خان این گیاه را در سفرهای فرنگی خود به ایران آورد. همان وقتی که سفر رفتن باب شده بود و مردان دوراندیش چیزهای ماندگارتری را به یادگار با خود به ایران می‌آوردند. او هم گیاهی آورد که گرچه کم‌توقع است اما یک خواسته مهم دارد؛ همیشه در معرض نور کامل آفتاب باشد. برای این گیاه آفتاب‌دوست کجا بهتر از ایران و تهران همیشه آفتابی. اگر در محیط تاریک باشد ذوق گل دادنش کور می‌شود. اگر آفتاب باشد و بهار، کرور کرور گل می‌دهد و آماده است قلمه بخورد. از قرار این پیچ دلبر خواص گیاهی زیادی هم دارد؛ از دم‌کرده غنچه‌هایش برای درمان علایم تب تا دفع سموم بدن با جوشانده‌اش.
حالا وقتی زیر این سردر ترمیم شده می‌ایستی، تنها باید در خیالت عطر پیچ امین‌الدوله را حس کنی و صدای فواره زیبای پارک را بشنوی؛ نخستین پارکی که آمد و عمرش به روزگار ما قد نداد.