اگر این مردم نبودند، این میزها هم نبود

هر جامعه‌ای برای جبران خطا و مجازات خطاکاران روش‌هایی مبتنی بر فرهنگ، مذهب و قانون درنظر دارد. قبول اشتباه و عذرخواهی به‌عنوان کنش گفتاری اخلاقی از سوی خطاکار، یکی از ساده‌ترین این روش‌هاست که بر پایه فرهنگ و مجموعه ارزشی-تربیتی استوار شده است. نگاهی به گذشته سیاسی کشور نشان می‌دهد که در نظام معنایی فرهنگ سیاسی و حکمرانی ما، پذیرش اشتباه و خطا با وجود توصیه‌های دینی و رهبری، چندان مرسوم نبوده و نیست؛ چراکه مسئولان این شیوه مدنی را نشانه ضعف و ناتوانی اجرایی و مدیریتی تعبیر می‌کنند؛ درحالی‌که واضح است عذرخواهی یک مقام دولتی و سیاسی در پی وقوع اشتباه (مستقیم یا غیرمستقیم) ازجمله نخستین و بدیهی‌ترین وظایف او در جایگاهی است که بر مسندش تکیه زده است. با این حال، گاه پیش می‌آید که با عذرخواهی صمیمانه یک مسئول غافلگیر و امیدوار می‌شویم. درست مانند عذرخواهی رودررو و خانه‌به‌خانه حسین جمشیدی، فرماندار شهرستان تربت‌جام از اهالی این شهرستان که مدتی پیش در پی قطعی چندروزه گاز صورت گرفت و بازتاب‌های فراوان داشت. گفت‌وگوی کوتاه‌مان با او را که بیش از 14سال از فرمانداری‌اش در تربت‌جام می‌گذرد، در زیر بخوانید:
قطع گاز بخش‌هایی از شهرستان تربت‌جام موضوعی است که به‌طور مستقیم در حوزه مسئولیت‌های شما قرار نمی‌گیرد. با این حال زمانی که گاز مصرفی بخش‌هایی از شهرستان قطع شد، شخصاً به خانه مشترکان مراجعه و عذرخواهی کردید. چرا؟
من سال‌هاست که در سمت فرمانداری تربت‌جام، به اهالی این محدوده خدمت می‌کنم؛ سال‌هایی که منجر به ایجاد رفاقت‌ها و هم‌بستگی‌ها شده است؛ مانند اینکه یک خانواده بزرگ هستیم و مشکل یکی مشکل دیگری هم هست. از سویی، اعتقاد بنده بر این است که من در یک جایگاه مدیریتی فقط خادم هستم؛ خادمی که درصورت وقوع اشتباه چه از روی عمد و چه از روی سهو باید مسئولیت آن را بپذیرد. در این ماجرا نیز که دوستان لطف داشتند و آن را انعکاس دادند، مشکلی پیش آمد که شاید به‌طور مستقیم من در جایگاه فرمانداری را درگیر نمی‌کرد، اما من در جایگاه انسانی را حتماً به چالش می‌کشاند؛ طوری که باید کاری انجام می‌دادم و به هر نحوی، قدمی برمی‌داشتم؛ ولو مراجعه به درب منازل برای ابراز عذرخواهی و همدردی.
پس این اقدام کاملاً شخصی و به دور از دستورالعمل‌های سازمانی بود؟
بله؛ صددرصد. شاید پیش از این هم بارها پیش آمده بود که با وقوع مشکلی از مردم و حتی همکاران عذرخواهی کردم. عذرخواهی، صمیمیتی به‌وجود می‌آورد که توانایی بسیج و همراه کردن نیروی مقابل برای حل آن مشکل را دارد.
واکنش مردم نسبت به عذرخواهی شما چه بود؟
بحمدلله مردم مهربان و فهیمی داریم که برودت ناگهانی و غیرمنتظره شرایط جوی هوا و تأمین نبودن بخش‌هایی از زیرساخت‌های اولیه گازرسانی را درک می‌کردند. زمانی که با همکاری نیروهای هلال‌احمر به خانه‌های این عزیزان مراجعه می‌کردیم تا ضمن توزیع وسایل گرمایشی، عذرخواهی کنم و قول رفع مشکل در کوتاه‌ترین زمان را بدهم، باورتان نمی‌شود با روی گشاده و صبوری به استقبال می‌آمدند و حتی ابراز می‌کردند اگر کمکی از دستشان برمی‌آید، انجام دهند. عذرخواهی از این مردم، کوچک‌ترین اقدام در مسیر جبران کوتاهی‌ است.
این عذرخواهی از مردم به مقام و جایگاه دولتی شما لطمه نمی‌زند؟
اصلاً اینطور نیست. من و امثال من در جایگاه‌های دولتی قرار گرفته‌ایم باید به این باور برسیم که اگر این مردم نبودند این مقام و جایگاه دولتی هم برای ما وجود نداشت. جدای این مهم که نباید در حد شعار زبانی باقی بماند، قوانین پذیرش مسئولیت و مقام است. من اگر به این مقام رسیدم و آن را به‌عنوان شغل (خدمت) قبول کردم باید پیامدها و اتفاقات مثبت و منفی ناشی از آن را نیز بپذیرم و قبول کنم. این نمی‌شود که در خوشی‌ها حضور داشته باشم، ولی هنگام بروز ناخوشی به هر دلیل، شانه از بار مسئولیت خالی کنم.
به‌نظر شما به‌عنوان یک مقام دولتی، چرا فرهنگ عذرخواهی در ادبیات سیاسی کشور مورد استقبال مسئولان نیست؟
یکی از مهم‌ترین دلایل کم‌رنگ بودن فرهنگ عذرخواهی‌های سیاسی، بی‌توجهی به اخلاق مدیریتی است.
چرا بی‌توجهیم؟
چون اولاً از زیرساخت‌های آموزشی لازم بهره نبرده‌ایم و دوم اینکه اهل مشورت و کار پژوهشی برای به حداقل رساندن اشتباه‌های شغلی نیستیم. در کنار این موارد به الگوسازی فرهنگی-سیاسی هم نیاز داریم؛ اینکه کسانی به‌عنوان الگو و سرآمد معرفی شوند؛ الگوهایی که برای ما از آثار مثبت پذیرش مسئولیت و حتی عذرخواهی از مردم و یکدیگر بگویند؛ هر چند در این زمینه مقام معظم رهبری هم توصیه‌های فراوان داشته‌اند و هم نمونه‌هایی را برای الگوسازی تشریح کرده‌اند.