نگرانی بنگاه‌ها از نوسان ارزی و بحران تقاضا

احمد میرخدایی- روزنامه‌نگار

بنگاه‌های اقتصادی در 2جبهه با چالش مواجه شده‌اند؛ از یک‌سو به‌واسطه نوسان نرخ ارز در تأمین مواداولیه و لوازم مورد نیاز برای تولید با مشکل روبه‌رو هستند و از سوی دیگر به‌دلیل کاهش قدرت خرید بازار، قادر به فروش نیستند.
 به گزارش همشهری، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شاخص مدیران خرید(PMI) موسوم به شامخ را در آذرماه، برای کل اقتصاد 49.14 و برای بخش صنعت 51.69واحد اعلام کرده است. این ارقام برای کل اقتصاد از تداوم رکود ملایم حکایت دارد و برای بخش صنعت بیانگر افت نسبی سطح فعالیت‌هاست. براساس نظرسنجی‌های انجام شده از فعالان اقتصادی، بنگاه‌های اقتصادی در آذرماه، به‌دلیل مشکلات ناشی از نوسان نرخ ارز و کاهش قدرت خرید بازار، دچار مشکل بوده و امکان برنامه‌ریزی برای کوتاه‌مدت نداشته‌اند.

سایه رکود ملایم بر تولید
شاخص مدیران خرید(شامخ) با ارقام بین صفر تا 100 محاسبه می‌شود که اعداد بالای 50واحد رونق و انبساط فعالیت‌ها و ارقام کمتر از 50واحد بیانگر شدت رکود و انقباض آنها هستند. در این شاخص رقم 50واحد به‌عنوان مرز میان رونق و انبساط با رکود و انقباض است و در آذرماه اغلب مؤلفه‌های شامخ کل و شامخ اقتصاد در نزدیکی همین محدوده 50واحد قرار داشته است.در گزارش شامخ در آذرماه، همه مؤلفه‌های اصلی اقتصاد در محدوده کمتر از 50واحد قرار داشته‌اند. طبق این گزارش، میزان سفارش‌های جدید مشتریان در آذرماه برای سومین ماه پیاپی کاهشی بوده و بیشترین کاهش را بخش ساختمان ثبت کرده است. همچنین موجودی مواداولیه یا لوازم خریداری‌شده در مقایسه با آبان کاهش قابل‌توجهی داشته است؛ زیرا به‌دلیل صعود نرخ ارز، فروش مواداولیه کم شده و شرکت‌ها در تأمین مواداولیه مورد نیاز با مشکل روبه‌رو هستند. همچنین در آذرماه، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی کاهش داشته و تحت‌تأثیر تحولات بخش‌های خدمات و کشاورزی، به کمترین میزان 9ماه اخیر رسیده است. از سوی دیگر، میزان فروش کالاها و خدمات نیز برای سومین ماه پیاپی در رکود بوده و در بخش‌های ساختمان و خدمات و کشاورزی با کاهش بیشتری همراه شده است.

فشار کسادی بازار به اقتصاد
در آذرماه، شاخص قیمت خرید مواداولیه و لوازم مورد نیاز بنگاه‌های اقتصادی با شیب بیشتری نسبت به ماه قبل افزایش داشته و به بالاترین مقدار خود از خردادماه رسیده است. در مقابل، شاخص قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات ارائه‌شده نیز به بیشترین مقدار 5ماهه خود رسیده اما همچنان بنگاه‌های اقتصادی به‌واسطه کسادی بازار و کاهش قدرت خرید متقاضیان، همه هزینه تحمیل‌شده به تولید را در قیمت نهایی محصولات یا خدمات خود منتقل کرده‌اند. درمجموع، بنگاه‌های اقتصادی به‌واسطه نوسانات نرخ ارز که اثر سریع و مستقیمی بر بازار مواداولیه و هزینه تولید دارد و همچنین ضعف در تقاضای بازار که میزان فروش آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، قدرت برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت خود را نیز از دست داده‌اند و برای بهبود اوضاع، امیدوار به آینده هستند. طبق گزارش شامخ، در آذرماه شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده بهبود داشته است؛ اما فعالان بخش ساختمان همچنان انتظار کاهش فعالیت‌ها را برای ماه بعد داشته‌اند.

نگرانی صنعت از تورم
به‌طورکلی آنگونه که از گزارش شامخ بخش صنعت در آذرماه برمی‌آید، صنعتگران، کمبود مواداولیه، افزایش قیمت‌ها و کاهش تقاضا را از دلایل اصلی کاهش ارتفاع شامخ صنعت می‌دانند. در این ماه بنگاه‌های صنعتی با کمبود شدید مواداولیه روبه‌رو بوده‌اند و به‌دلیل افزایش نرخ ارز، تهیه مواداولیه برای تولیدکنندگان به‌شدت سخت شده است. از سوی دیگر، فعالان اقتصادی بخش صنعت می‌گویند: افزایش نرخ ارز باعث شده تا تصمیم‌گیری برای بنگاه‌ها در خرید مواداولیه و فروش محصولات بسیار سخت باشد و برنامه‌ریزی و پیش‌بینی حتی در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نباشد؛ به‌ویژه که به‌دلیل پایین بودن قدرت خرید مشتریان هم‌اکنون، امکان افزایش قیمت‌ها متناسب با هزینه نهاده‌ها وجود ندارد. همچنین فعالان اقتصادی اعلام کرده‌اند که در دوره‌های آتی امکان جایگزین کردن محصولات با قیمت‌های فعلی وجود نخواهد داشت. علاوه‌بر این به عقیده فعالان اقتصادی، سیاست‌های ناکارآمد در عرضه محصولات در بورس کالا و همچنین قیمت‌گذاری‌های دستوری و بدون ارزیابی دقیق و مطالعه کارشناسی، تولیدکنندگان صنعتی را متضرر می‌کند. در این وضعیت، شاخص انتظارات بخش صنعت تولید در ماه آینده با کاهش مواجه بوده و به کمترین مقدار 6ماهه اخیر رسیده است.