راهنما
چگونه ذهن‌مان را برای کنکور متمرکز کنیم؟
یاسر عظیمی- روانشناس و رفتار درمانگر
یکی از مشکلات مهم داوطلبان کنکور و آزمون، عدم توانایی تمرکز هنگام مطالعه و فرایند یادگیری است. مشکلی که سبب کند شدن روند مطالعه و آمادگی برای کنکور می‌شود. به بیانی دیگر عدم تمرکز یا حواس‌پرتی، عبارت است از اندیشه‌هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه یا انجام کاری می‌شوند. این موانع، شامل مواردی مانند درد، رنج، غم و غصه، نگرانی، گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی، ترس، خشم، شادی و سردرد است. به‌عبارتی، عوامل برهم زننده تمرکز، می‌توانند هم بیرونی یا محیطی و هم داخلی یا درونی باشند. حواس پرتی بیرونی و محیطی، به محیط پیرامون فرد و یا تحریکات غیرعادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می‌شود ارتباط پیدا می‌کند؛ مانند نور شدید و ضعیف، صداهای ناهنجار، رسانه‌های صوتی و تصویری و مانند آنها. حواس،حالتی ذهنی و روانی است که در آن حالت، تمام قوای حسی، روانی و فکری انسان روی موضوع خاصی متمرکز می‌شود و تضمین‌کننده موفقیت در فرایند یادگیری و انجام صحیح امور و رهایی از ناکارآمدی است. حذف عوامل مخرب بیرونی چندان سخت نیست و با رعایت نکات کلیدی می‌توانید به‌راحتی از شر آنها خلاص شوید. اما حذف عوامل درونی کمی دشوار است و نیاز به تمرین و ممارست دارد.
دلایلی برای عدم‌تمرکز
کمبود خواب و استراحت کافی، قرارگرفتن در کنار عوامل حواس‌پرتی و محیط‌های شلوغ، حل نکردن مشکلات گذشته و فرار کردن از آنها، نداشتن برنامه‌ریزی و مدیریت زمان، فعالیت در محیط‌های نامرتب، داشتن اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی، تلاش‌های مداوم و بیش از اندازه برای حل مسائل غیرمرتبط، نداشتن تغذیه مناسب، استفاده از مخدرها و نوشیدنی‌های الکلی، عدم‌شناسایی مشکلات موجود در زندگی فردی و بی‌توجهی به موقع به آنها، تجربه استرس زیاد و نداشتن مهارت کافی در انجام یک کار ازجمله مهم‌ترین دلایل عدم‌تمرکز است. این دلایل با نشانه‌هایی مانند فراموشی، سختی در انجام فعالیتی، عدم‌قدرت تصمیم‌گیری، کمبود انرژی و افزایش اشتباهات بروز پیدا می‌کنند.
راهکارهایی برای افزایش تمرکز کنکوری‌ها
حال باید چه کرد و راهکار برای افزایش و حفظ تمرکز چیست؟ نخستین گام این است که از ورود فکرهای انحرافی به ذهن جلوگیری کنیم و برای این کار باید از همان نخستین فکری که قصد ورود دارد شروع کنیم. در واقع بهتر است قبل از شروع به مطالعه دروس کنکور، کارهای نیمه‌تمام خود را به پایان برسانیم. کسانی که خود را به انجام دادن کار یا مطالعه درسی کنکور مجبور می‌کنند درحالی‌که تمایل درونی چندانی به انجام آن ندارند به نوعی زمینه را برای عدم‌تمرکز مهیا می‌کنند. چرا که در این صورت تمام قوای ذهنی و روانی فرد به‌طور خودکار به سمت موضوعی که در آن لحظه دلخواهش است یا ناتمام گذاشته، پرت می‌شود. اگر این وضعیت به روزهای پیش از کنکور برسد متأسفانه اتفاق خوشایندی برای داوطلب رخ نمی‌دهد. راهکار دیگر، برنامه‌ریزی و عمل به آن در کنار رعایت نظم بخشیدن به فعالیت‌های آموزشی است تا کمبود وقت ایجاد نشود. کمبود وقت باعث می‌شود داوطلب با استرس و اضطراب به مطالعه و فراگیری بپردازند. استرس و اضطراب‌هایی که زمینه‌ساز عدم‌تمرکز روی مطالب است. پرداختن به انجام چند کار به‌صورت همزمان نیز یکی دیگر از عوامل کاهش تمرکز است و یادگیری دقیق مطالب است. هنگام مطالعه و فراگیری مطالب آزمون، هیچ کار دیگری انجام ندهید. همه حواس‌تان را روی کلمات و جملات متمرکز کنید. در این حالت، ذهن با آرامش به ثبت اطلاعات ورودی می‌پردازد. زمانبندی بین دریافت اطلاعات باید رعایت شود. به‌طور متوسط بعد از هر 45دقیقه مطالعه باید حدود 10تا 15دقیقه استراحت کرد. رسیدن به تمرکز بالا نیازمند تمرین است. همانگونه که برای رسیدن به یک جسم سالم نیازمند یک برنامه ورزشی و غذایی سالم روزانه هستید، برای افزایش تمرکز نیز باید روزانه تمرینات ذهنی داشته باشید تا با قدرت کنترل و مدیریت ذهن‌تان آن را به‌دست آورید.
چند تمرین ساده
یک کتاب یا مجله را بردارید و تعداد کلمات در یک پاراگراف را بشمارید. بعد از آن سعی کنید هنگام خواندن پاراگراف بعدی، همزمان تعداد کلمات را بشمارید.
از یک تا 100 را به صورت برعکس شمارش کنید. بعد از تسلط، می‌توانید فراتر از عدد صد روید.
یک صدای ساده مانند صدای جنگل یا دریا را انتخاب کنید و در ذهن خود آن را تداعی کنید. برای دقایقی در روز به آن فکر کنید. در روزهای دیگر به صداهای متفاوت‌تری بیندیشید.
نقاشی و رنگ‌آمیزی فعالیت‌های بسیار مفید و آرامش‌بخشی هستند که می‌توانید باکمک آنها ذهن‌تان را از افکار بیهوده خالی کنید.
با چشمان بسته، خود را در معرض رایحه‌ها و عطرهای مختلف قرار دهید. نفس عمیق بکشید و آنها را از یکدیگر تفکیک کنید.
کتاب بخوانید و پیش از آنکه به فصل‌های پایانی آن برسید، با دقت پایان کتاب و محتوای آن را حدس بزنید.
ساعت مچی‌تان را برعکس ببندید.
به انجام بازی‌های فکری و گروهی تمایل نشان دهید و ساعت‌هایی از روز را سرگرم آن شوید.
به حفظ اشعار کلاسیک و نو بپردازید.
