به فتح جهان

شهاب مهدوی- روزنامه‌نگار

بعد از درخشش همه‌جانبه «انگل» که جوایز اسکار را هم گرفت، نوبت به سریال «بازی مرکب» رسید تا رکورد تماشاگران در پخش آنلاین را بشکند و موفق‌ترین محصول پخش‌کننده‌اش نتفلیکس شود که خودش قدرتمند‌ترین غول رسانه‌های سرگرمی‌ساز است. اینها آخرین دستاوردهای مهم سینمای کره‌جنوبی هستند و البته داستان نه از یکی‌دو سال اخیر که سال‌هاست شروع شده.
داستان موفقیت در داخل و توفیق جهانی را می‌شود در آمارهایی دید که رسانه‌ها منتشر کرده‌اند؛ داده‌های مرکز آمار کره‌جنوبی نشان می‌دهد نرخ رشد اشتغال در بخش تفریح و سرگرمی این کشور در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ میلادی بیش از ۲۷درصد بوده؛ درحالی‌که این نرخ در بخش صنعت کره‌جنوبی به‌عنوان موتور محرک اقتصاد این کشور تنها ۲۰درصد بوده است. کره‌جنوبی در مجموع طی سال گذشته میلادی موفق شده 10.8‌میلیارد دلار از محل صادرات محتوای فرهنگی و محصولات صنعت سرگرمی خود درآمد کسب کند؛ رقمی که از صادرات محصولات لوازم خانگی و آرایشی و بهداشتی فراتر رفته است. ارزش صادرات صنعت سرگرمی کره‌جنوبی، شامل بازی، موسیقی، فیلم و برنامه‌های تلویزیونی طی سال گذشته 6.3درصد رشد کرده است؛ آن هم درحالی‌که ارزش کل صادرات این کشور تحت‌تأثیر رکود ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا 5.4درصد افت کرده بود.
صنعت سرگرمی که بخش عمده آن‌را تولید فیلم و سریال تشکیل می‌دهد، در حال فراگیری جهانی است و در این میان شرکت‌های مختلف، تلاش می‌کنند عرصه تولیدات خود را از انحصار سوژه‌ها، تهیه‌کنندگان و بازیگران هالیوودی درآورند و به کشورها و فرهنگ‌های دیگر هم توجه کنند.
در سال۱۹۹۷ فیلم «تماس» ساخته چانگ یون-هیون با فروش چشمگیری روبه‌رو شد. در سال۱۹۹۹ «شیری» ساخته کانگ جی-گیو نمایش داده شد که بسیار موفق بود. از آن پس سینمای کره پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است. در سال۲۰۰۱ به‌طور میانگین 70-60 فیلم در کره‌جنوبی تولید شد. در سال۲۰۱۲،  ۱۹۵میلیون بلیت سینما در کره‌جنوبی فروخته شد که نشان از رونق سینما در کره‌جنوبی داشت. در سال‌های اخیر ۵۳‌درصد از بازار فیلم در کره به تولیدات داخلی اختصاص دارد.
در این سال‌ها کارگردان‌های مهمی در کره‌جنوبی فیلم ساختند؛ از لی چانگ-دونگ شروع می‌کنیم که از رمان‌نویسی به فیلمسازی روی آورد. لی چانگ دونگ در سال۱۹۹۷ با «بازی سبز» نخستین تجربه فیلمسازی خود را پشت سر گذاشت. او سال۲۰۱۰ برای «شاعری» جایزه بهترین فیلمنامه را از جشنواره بین‌المللی فیلم کن دریافت کرد. شاعری به مفاهیم و قابلیت‌های قابل انتقال شعر به‌عنوان یک فرم هنری می‌پرداخت و جایگاه شعر را در جامعه مدرن بررسی می‌کرد.
بانگ جون-هو احتمالا یکی از مشهورترین فیلمسازان کره‌جنوبی در میان فیلم‌دوستان واقعی در سراسر دنیاست. نخستین فیلم او «سگ‌های واق واقی» کمدی نامتعارفی بود. او که در رشته جامعه‌شناسی درس خوانده از سال‌های میانی ۱۹۹۰عضو آکادمی هنرهای سینمایی کره شد. فیلم‌های او طعم و رنگ متفاوتی نسبت به فیلم‌های جریان روز دارند. «خاطرات قاتل» (۲۰۰۳) و «میزبان» (۲۰۰۶) از فیلم‌های مهم اوست.
پارک چان ووک نام آشنایی میان سینمادوستان جهان است. او یکی از چهره‌های مشهور سینمای کره‌جنوبی در دنیاست. ووک پیش از کارگردان شدن، در رشته فلسفه درس می‌خواند و با تماشای «سرگیجه» ساخته آلفرد هیچکاک شیفته سینما شد. سه‌گانه مشهور «انتقام» و فیلم دوم این سه‌گانه «پیرپسر» (رفیق قدیمی) مطرح‌ترین آثار ووک هستند. او را به‌دلیل نگاهش به خشونت به شوخی تارانتینوی کره‌جنوبی لقب داده‌اند. ووک برنده جایزه بزرگ جشنواره فیلم کن در سال۲۰۰۴ برای پیرپسر است. یکی دیگر از کارگردان‌های مطرح کیم جی وون است؛ فیلمسازی که فیلم‌هایی با قواعد رایج می‌سازد. او با فیلم ترسناک «داستان دو خواهر» (۲۰۰۳) مورد توجه بین‌المللی قرار گرفت و نخستین فیلمساز کره‌ای است که فیلمش را به زبان انگلیسی بازسازی کردند. داستان دوخواهر با عنوان «ناخوانده» بازسازی شد. زندگی «تلخ و شیرین» (۲۰۰۵) از دیگر فیلم‌های مهم اوست. کیم کی دوک یکی دیگر از چهره‌های مشهور کره‌جنوبی است که معمولا مضامین فیلم‌هایش تلخ و گزنده و خشن هستند. معمولا شخصیت‌های فیلم‌های او کم حرفند و همین باعث می‌شود جلوه‌های بصری آثارش بیشتر به چشم تماشاگران بیایید. کیم کی دوک، جوایز بین‌المللی فراوانی از جشنواره‌های ونیز، برلین و کن دریافت کرده است.
وقتی در انتهای دهه80 هالیوود سینماهای کره‌جنوبی را در اختیار گرفت، کره‌ای‌ها گرچه گیشه را در رقابتی نابرابر باختند ولی تسلیم وضعیت موجود نشدند. مقاومت‌هایی در همان سال‌های انتهایی دهه80 مقابل تهاجم هالیوود صورت گرفت که در میانشان ماجرای رها کردن مارهایی که البته غیرسمی بودند در سینماهای نمایش‌دهنده فیلم آمریکایی «جاذبه مرگبار» شهرتی جهانی دارد؛ زمانی که کمپانی یونیورسال امکان نمایش محصولاتش در کره‌جنوبی را یافته بود و می‌توانست هم بازار پخش‌کننده‌ها و سینمادارانی را کساد کند که فیلم‌های نازل و ارزان‌قیمت وارداتی را پخش می‌کردند و هم رقیب سینمای داخلی کره شود. بین کسانی که به جرم ایجاد اغتشاش و ترساندن تماشاگران محصولات یونیورسال دستگیر شدند 2کارگردان سینما هم به چشم می‌خورد. فعالان سینمای کره حاضر نبودند به‌سادگی تسلیم هالیوود شوند.
در نهایت اما، بازار تولید داخلی تا سال‌ها جذابیت و اهمیتش را مقابل فیلم آمریکایی از دست داد. در دهه90 میلادی، سینمای جشنواره‌ای کره‌جنوبی و فیلمسازان این جریان و در رأس‌شان کیم کی دوک و پارک چان ووک به شهرت رسیدند ولی وضعیت صنعت فیلمسازی این کشور چندان مناسب نبود. از اواخر این دهه داستان تغییر کرد. رشد تولید فیلم در کره‌جنوبی، معادله در گیشه سینماها را به‌مرور به نفع تولید داخلی تغییر داد. در هزاره سوم سینمای کره‌جنوبی به یکی از قدرت‌های آسیا تبدیل شد. فیلم‌ها و سریال‌های کره‌ای دایره شهرت‌شان را به بیرون از مرزها گسترش دادند، آن قدر که آمریکایی‌ها علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در تولیدات کره‌ای شدند. این همان نقطه قوت محصولات فرهنگی کره‌جنوبی است که توانسته جهان را فتح کند.