سیاست خارجی
رایزنی‌های تهران – بغداد در 3محور
مشکلات امنیتی در شمال‌عراق، مذاکرات ایران و عربستان و بدهی‌های عراق از مهم‌ترین محورهای مورد بحث در سفر نخست‌وزیر عراق به تهران خواهد بود
منابع آگاه عراقی درحالی از سفر امروز (دوشنبه) نخست‌وزیر جدید عراق به ایران خبر می‌دهند که این روزها پرونده‌های مهمی در روابط تهران - بغداد مطرح است؛ «کنترل گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب در اقلیم‌کردستان» و «مذاکرات ایران و عربستان» از مهم‌ترین موضوع‌هایی است که گفته می‌شود درجریان سفر محمد شیاع السودانی به تهران مورد توجه دوطرف قرار خواهد گرفت.
به‌گزارش همشهری، گفته می‌شود دراین سفر که به‌دعوت رئیس‌جمهور ایران انجام می‌شود و نخستین حضور نخست‌وزیر جدید عراق در ایران و سومین سفر خارجی وی (پس‌از سفر به اردن و کویت) به‌حساب می‌آید، پیرامون محورهای دیگری ازجمله پرونده‌های مشترک در حوزه اقتصادی و سرمایه‌گذاری و همچنین مطالبات باقی‌مانده جمهوری‌اسلامی از عراق نیز بحث و تبادل‌نظر خواهد شد.
با این وجود اما کارشناسان معتقدند رایزنی‌های امنیتی، مهم‌ترین محور گفت‌وگوی سران دو کشور در تهران خواهد بود. این در شرایطی است که در هفته‌های اخیر و به‌دنبال هشدارهای مستمر ایران درباره فعالیت‌های مخرب گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب در منطقه شمال‌عراق، نیروی‌زمینی سپاه‌پاسداران اهدافی را دراین منطقه مورد حمله موشکی و پهپادی قرار داد و تاکید کرد تا رفع کامل خطرات امنیتی موجود در اقلیم کردستان عراق، ایران به حملات ضدتروریستی خود ادامه خواهد داد؛ عملیاتی که از نخستین روزهای مهرماه با نام «عملیات ربیع» آغاز شد و تاکنون در چند موج موشکی و پهپادی ادامه داشته است.
سلسله عملیات ربیع علیه مواضع تروریستی در شمال عراق درحالی در هفته‌های اخیر ادامه داشته که مقام‌های جمهوری‌اسلامی معتقدند بغداد تاکنون در زمینه مهار تهدیدهای امنیتی موجود دراین منطقه علیه ایران موفق نبوده‌است. برهمین اساس هم هست که گفته می‌شود رایزنی‌های امنیتی دراین زمینه، یکی از مهم‌ترین محورهای رایزنی سیدابراهیم رئیسی و محمد شیاع السودانی در تهران خواهد بود.
استقرار ارتش عراق در مرز با ایران
درچنین شرایطی هم بود که برخی منابع عراقی در آستانه سفر نخست‌وزیر این کشور به تهران، از تصمیم بغداد برای استقرار نیروهای نظامی در مرز دو کشور خبر دادند. گفته می‌شود در روزهای اخیر و درجریان نشست شورای وزارتی امنیت ملی عراق به ریاست السودانی، تصمیم‌هایی برای «بازاستقرار» نیروهای مرزبانی عراق باهدف کنترل نقطه صفر مرزی در طول مرز با ایران و ترکیه اتخاذ شده‌است.
یک مقام آگاه عراقی، که نامی از وی برده نشده‌است، دراین باره به پایگاه خبری «العربی الجدید» گفته مقام‌های ایرانی مدارک و شواهد مختلفی در اختیار بغداد قرار داده‌اند که از قاچاق سلاح ازطریق اقلیم کردستان‌عراق به خاک ایران حکایت دارد؛ مدارکی که در تصمیم دولت مرکزی عراق برای استقرار نیروهای نظامی در مرز با ایران نقش محوری داشته‌است.
به‌گفته این منابع، قرار است نیروهای ارتش عراق در منطقهای به‌طول 200 کیلومتر در مرز با ایران مستقر شوند و همزمان پاسگاه‌هایی با حضور نیروهای پیشمرگه دراین منطقه ایجاد شود؛ طرحی که گویا با استقبال دفتر سازمان‌ملل در عراق نیز مواجه شده‌است، چراکه می‌تواند ضمن جلوگیری از فعالیت گروه‌های تروریستی علیه ایران، شرایط را برای پایان حملات موشکی و پهپادی جمهوری‌اسلامی به اقلیم‌کردستان عراق فراهم کند.
در شرایطی که هنوز مشخص نیست اجرای چنین طرحی تا چه اندازه می‌تواند مانع ادامه تحرکات تروریستی علیه ایران در منطقه شمال‌عراق شود، سخنگوی ستاد عملیات مشترک عراق، تاکید کرد «بغداد با جدیت درحال انجام اقدام‌های لازم برای ارسال نیروهای نظامی بیشتر به مرز ایران است و در این باره هماهنگی‌های لازم با اقلیم کردستان نیز انجام شده‌است». تحسین الخفاجی به این موضوع هم اشاره کرده است که عراق توانایی به‌دست گرفتن کامل کنترل مرزهای خود و جلوگیری از هرگونه تهدید علیه همسایگان از خاک عراق را دارد؛ «این سیاست ثابت عراق است و به‌موجب قانون‌اساسی کشور، هیچ گروهی حق ندارد از خاک کشور علیه همسایگان استفاده کند».
تلاش برای ادامه مذاکرات تهران - ریاض
ازسوی دیگر کارشناسان معتقدند رایزنی درباره آخرین وضعیت مذاکرات تهران-ریاض که با نقش‌آفرینی بغداد درجریان است، از دیگر محورهای مهم گفت‌وگوی رئیس‌جمهور ایران و نخست‌وزیر عراق در تهران خواهد بود. این درحالی‌است که پس‌از تحولات اخیر در ایران و نقش عوامل سعودی در دامن زدن به ناآرامی‌ها، چشم‌انداز گفت‌وگوهای ایران و عربستان برای رفع اختلاف‌های فی‌مابین در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
در شرایطی که به‌نظر می‌رسد ادامه مذاکرات تهران-ریاض با موانع مهمی مواجه شده‌است، در روزهای اخیر سخنگوی وزارت امورخارجه عراق اعلام کرد گفت‌وگوهای دوطرف از مرحله امنیتی به مرحله دیپلماتیک رسیده‌است؛ خبری که بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی- رسانه‌ای منطقه داشت و از انجام تحرکات جدید برای پیشبرد این مذاکرات خبر می‌داد.
اگرچه تهران و ریاض واکنشی به این خبر نشان ندادند اما احمد الصحاف اهمیت این گام را نزدیک‌کردن رویکردها و رفع اختلاف‌های دوطرف دانست و تاکید کرد چنین رویکردی در راستای منافع ایران و عربستان و همچنین کشورهای منطقه خواهد بود. وزیر امورخارجه عراق نیز در گفت‌وگو با «الوطن» بحرین، با اشاره به تلاش‌های بغداد برای نزدیک‌کردن دیدگاه‌های تهران و ریاض، تاکید کرد: «اگر دو کشور بار دیگر آماده برگزاری نشست باشند، ما نیز آماده کمک دراین زمینه هستیم». فواد حسین عنوان کرد عراق تلاش دارد در همه منطقه امنیت ایجاد کند، چراکه «تحقق این موضوع به سود همه است و تنش‌ها در منطقه بر اوضاع داخلی کشورهای دیگر تاثیر می‌گذارد».
پرونده‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی
یک کارشناس مسائل خاورمیانه درباره مهم‌ترین محورهای سفر نخست‌وزیر عراق به تهران، به همشهری گفت: حضور محمد شیاع السودانی، نخستین سفر وی در قامت نخست‌وزیر جدید عراق به ایران خواهد بود که در شرایط کنونی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چراکه پرونده‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی مهمی برای رایزنی میان دوطرف وجود دارد.
حسن هانی‌زاده با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین موضوع‌های مطرح درجریان این سفر، تامین امنیت مرزهای مشترک ایران و عراق باهدف رفع تهدیدهای امنیتی موجود است، افزود: با توجه به اینکه در هفته‌های اخیر و درجریان ناآرامی‌ها، آسیب‌های امنیتی قابل‌توجهی از ناحیه تمرکز فعالیت گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب در منطقه شمال‌عراق متوجه جمهوری‌اسلامی شده‌است، انتظار می‌رود سران 2 کشور رایزنی‌های مهمی دراین زمینه داشته باشند.
وی با اشاره به هشدارهای مکرر مقام‌های ایران به دولت مرکزی عراق و دولت اقلیم کردستان پیرامون چنین تهدیدهایی ادامه داد: با توجه به تهدیدهای موجود، نیروی زمینی سپاه‌پاسداران در 2موج، حملات موشکی و پهپادی علیه مقر گروهک‌های تروریستی حاضر دراین منطقه انجام داد، اما تمرکز و جابه‌جایی آنها در شمال‌عراق ادامه یافت؛ موضوعی که ادامه حملات را به‌دنبال داشت.
هانی‌زاده با اشاره به نگرانی‌های جمهوری‌اسلامی دراین زمینه و هشدارهای مکرری که به بغداد داده شده است، به‌ویژه در هفته‌های اخیر، عنوان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد عوامل صهیونیستی و آمریکایی، در کنار گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب، بیش‌از گذشته در منطقه شمال عراق فعال شده‌اند و تهران نیز دراین زمینه مدارک و شواهدی را برای دولت مرکزی عراق ارسال کرده که تایید‌کننده این موضوع است.
پایگاه‌هایی برای شنود و ارسال پارازیت
این کارشناس مسائل منطقهای با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد در شرایط کنونی حدود 50پایگاه مربوط به گروهک‌های «دموکرات»، «کومله» و «پژاک» در شمال‌عراق فعال هستند، گفت: بیشتر این پایگاه‌ها در 4شهر «دهوک»، «سلیمانیه»، «اربیل» و «کرکوک» درحال انجام فعالیت‌های ضدامنیتی علیه ایران هستند. این درحالی‌است که بررسی‌ها نشان می‌دهد ماموران امنیتی صهیونیستی و آمریکایی درحال آموزش دادن به نیروهای ضدانقلاب دراین مناطق هستند.
هانی‌زاده با اشاره به نگرانی‌های موجود در این زمینه افزود: دراین پایگاه‌ها دستگاه‌های شنود و ارسال پارازیت بر روی امواج هواپیماهای مسافربری کار گذاشته شده است که امنیت پروازهای این خط را به خطر می‌اندازد و برای مسافرانی که دراین خط سفر می‌کنند، خطر جانی به‌همراه دارد.
وی با بیان اینکه ارسال پارازیت از این پایگاه‌ها بر روی رادار هواپیماهای عبوری خطرات جانی برای مسافران هوایی منطقه شمال‌غرب به‌همراه دارد، ادامه‌داد: جمهوری‌اسلامی به این موضوع به‌شدت حساس است، چراکه موضوع مهم، حفظ جان و امنیت شهروندان و مردم شمال‌غرب کشور است.
هانی‌زاده عنوان کرد: در گذشته دولت مصطفی الکاظمی اقدام‌های کافی برای رفع نگرانی‌های ایران انجام نداد، اما اکنون به‌نظر می‌رسد دولت جدید عراق دراین زمینه جدیت داشته و قصد دارد نیروهای ارتش را در مناطق مرزی با ایران مستقر کند. بنابراین رایزنی‌های امنیتی از مهم‌ترین محورهای سفر نخست‌وزیر عراق به تهران خواهد بود.
سرنوشت بدهی‌های عراق به ایران
این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه توسعه مناسبات دوجانبه، به‌ویژه در حوزه اقتصادی یکی دیگر از محورهای این سفر خواهد بود، گفت: به‌نظر می‌رسد رایزنی درباره پرداخت بدهی‌های عراق به ایران از مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوی سران 2 کشور خواهد بود.
هانی‌زاده افزود: با توجه به اینکه بانک‌مرکزی عراق همچنان زیرسایه دولت آمریکا فعالیت می‌کند، پرداخت بدهی‌های بغداد به تهران با مشکلاتی مواجه است. در شرایط کنونی عراق حدود 7میلیارد دلار بابت خرید برق و گاز، به ایران بدهکار است و آمریکایی‌ها اجازه پرداخت این بدهی را نمی‌دهند.
وی تصریح‌کرد: به‌نظر می‌رسد السودانی درجریان سفر به تهران درباره راهکارهای موثر باهدف رفع مشکلات موجود دراین زمینه با مقام‌های کشورمان رایزنی خواهد کرد. ازسوی دیگر این سفر نقش موثری در گسترش مبادلات و مناسبات اقتصادی و تجاری دوطرف خواهد داشت.
نقش مخرب سعودیها در ناآرامی‌های اخیر
یک کارشناس مسائل منطقهای با اشاره به نقش عراق در مذاکرات انجام شده میان تهران و ریاض، گفت: با توجه به نفوذ و تاثیر اعتقادی و اجتماعی ایران و عربستان بر بخش‌هایی از جامعه عراق، طبیعتا بغداد خواستار رفع اختلاف‌های موجود میان تهران و ریاض است، چراکه هرگونه اختلاف دراین زمینه، تاثیر مستقیمی براین کشور خواهد داشت.
حسن هانی‌زاده با بیان اینکه بغداد همچنان خواستار نقش‌آفرینی برای رفع اختلاف‌های فی‌مابین تهران و ریاض است، ادامه‌داد: نقش عوامل سعودی در ناآرامی‌های اخیر درایران، چشم‌انداز مذاکرات را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌است. رفتارهای رسانه‌ای و مالی عوامل سعودی درحمایت از اغتشاشگران نشان داد ریاض از حسن‌نیت لازم برای پیشبرد مذاکرات برخوردار نیست.
وی با تاکید براینکه تا زمانی که ریاض رفتارهای خود در قبال تهران را اصلاح نکند، مذاکرات به نتیجه روشنی نخواهد رسید، تصریح‌کرد: عربستان باید نسبت به نقش تخریبی خود در جریان حوادث اخیر در ایران پاسخگو باشد. رسانه‌های وابسته به سعودی نقش مستقیمی در دامن زدن به ناآرامی‌ها در ایران داشتند؛ تا جایی که حتی به مخاطبان خود آموزش استفاده از وسایل تخریبی علیه نیروهای حافظ امنیت کشور ارائه می‌دادند. هانی‌زاده گفت: این‌گونه رسانه‌ها ازسوی عربستان تامین مالی می‌شوند و پشت‌پرده سیاست‌گذاری آنها چهره‌هایی مانند «ترکی فیصل»، رئیس سابق دستگاه امنیتی سعودی و «عبدالرحمن راشد»، عنصر بانفوذ رسانه‌ای عربستان، درحال ایفای نقش مخرب علیه جمهوری‌اسلامی هستند. وی اضافه‌کرد: ازسوی دیگر شبکه‌های 14گانه زیرنفوذ سعودیها، از قبیل «ام.بی.سی»، «الحدث» و «العربیه» درحال تشویق به اغتشاش در ایران هستند. با این وجود اما سعودیها سیگنال‌هایی برای ادامه مذاکرات ارسال می‌کنند که تناقض‌آمیز است. به‌نظر من نباید به چنین سیگنال‌هایی توجه کرد و فعلا باید در انتظار عذرخواهی ریاض بود.
