ادب، برترین نسب و شریف‌ترین سبب

آیت‌الله تحریری: «تعریف‌های گوناگونی برای ادب ذکر شده است. استاد علامه طباطبایی رضوان‌الله علیه می‌فرماید: «ادب، هیأتی زیبا و پسندیده است که طبع و سلیقه چنین سزاوار می‌داند که هر عمل مشروعی طبق آن هیأت واقع شود، به‌عبارت دیگر ادب عبارت است از ظرافت و زیبایی عمل. عمل وقتی زیباست که اولاً مشروع و ثانیا اختیاری باشد.» با توجه به این سخن، روشن می‌شود که اخلاق، به ملکات و حالات روح ارتباط دارد؛ ولی آداب، به هیأت‌های زیبایی مربوط است که اعمال انسان به آن متّصف می‌شود. بنابراین، آداب، نوعاً همان مستحباتی است که در اعمال گوناگون عبادی، فردی و اجتماعی، از جانب اولیای دین علیهم‌السلام وارد شده است و موجب نورانی‌تر و باکیفیت‌تر شدن اعمال انسان می‌شود. روایات فراوانی درباره  آداب و سیره  رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم‌السلام آمده است که هر یک، راهکار بسیار خوبی برای مؤدب شدن به آداب الهی است. البته گاهی در روایات، ادب به‌معنای وسیع‌تری از انجام مستحبات به‌کار رفته است؛ چنان که امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «برترین ادب آن است که انسان حد خویش را نگه‌دارد و از اندازه‌اش تجاوز نکند.» البته مقصود ما از بیان ادب در اینجا، همان معنای خاص آن است که امام علی علیه‌السلام در فضایل آن می‌فرمایند: «ادب، کمال مرد است، ادب نیکو برترین نسبت (فامیلی) و شریف‌ترین سبب‌ها (در ایجاد روابط) است، به راستی مردم به ادب شایسته نیازمندتر هستند تا به نقره و طلا». همچنین می‌فرمایند: «زینتی مانند آداب نیست.»