موزامبیک، زادگاه سرمربی تیم ملی ایران، مستعمره پرتغالی‌ها بود
جزیره اختصاصی کی‌روش
بهنام سلطانی
برای پیدا کردن ریشه استعمار از قرن‌های گذشته تا دوره معاصر کافی است تا تاریخ کشورهای آفریقایی را مطالعه کنید. بسیاری از کشورهای اروپایی که هم‌اکنون داعیه فرهنگ و تمدن دارند همواره کشورهای ضعیف‌تر به‌خصوص آفریقایی‌ها را مورد‌استثمار قرار داده‌اند و در این عرصه سابقه‌ای طولانی دارند. موزامبیک یکی از همین کشورهای آفریقایی است که با انبوه ذخایر گازی مورد‌هجوم پرتغالی‌ها قرار گرفته و تا چند قرن زیر سلطه این کشور اروپایی بوده است. موزامبیک به واسطه همسایگی با اقیانوس هند و دسترسی به آب‌های آزاد می‌تواند یکی از زیباترین و آرام‌ترین کشورهای آفریقایی باشد به شرطی که ویرانه‌های دوران استعمار از نو ساخته شود. شاید جالب باشد که بدانید کارلوس کی‌روش، سرمربی تیم ملی فوتبال کشورمان که در موزامبیک متولد شده، آستین را بالا زده و با سرمایه‌گذاری هنگفت در این کشور می‌خواهد به زادگاهش ادای دین کند.
لنگرگاه تاجران عرب
موزامبیک، این کشور 30میلیون نفری از قرن دهم تا پانزدهم میلادی و قبل از آنکه پای واسکودوگاما، کاشف و جهانگرد معروف پرتغالی به سواحل اقیانوس هند باز شود، لنگرگاه تاجران عرب بود. گرفتاری مردم این کشور از وقتی شروع شد که واسکودوگاما حین جهانگردی وارد جزیره موزامبیک شد و ادعای مالکیت پرتغال بر این جزیره را مطرح کرد. پرتغالی‌ها بعد از هجوم به سواحل اقیانوس هند شروع به ساخت بنادر تجاری کردند و برای تجارت دریایی که تبحر خاصی در آن داشتند مسیر جدیدی پیدا کردند.«سائو سباستیئو» که اکنون به‌عنوان قدیمی‌‌ترین بندر آفریقا شناخته می‌شود در سال1558ساخته شد و یادگار دوران حضور پرتغالی‌ها در آفریقاست. استعمارگران پرتغالی بیش از 400ساختمان با سبک معماری نئوکلاسیک در موزامبیک ساختند که این روزها در مالکیت تاجران سرشناس هندی و اروپایی است. افراد ثروتمند این بناهای تاریخی را با قیمت‌های نسبتا ارزان می‌خرند و به مهمانسراهای لوکس بدل می‌کنند.
ثروتمندان فقیر
طبق برخی برآوردهای صورت‌گرفته، ذخایر گازی کشور موزامبیک 250تریلیون مترمکعب است و تعدادی از شرکت‌های نفتی خارجی ازجمله شرکت آمریکایی انادرکو و کمپانی انی ایتالیا مشغول فعالیت اکتشافی در این کشور آفریقایی هستند. کشوری با این منابع طبیعی و موقعیت استراتژیکی که به واسطه همجواری با اقیانوس هند دارد باید ثروت هنگفتی داشته باشد اما نام موزامبیک همواره در فهرست فقیرترین کشورهای دنیا دیده می‌شود و دو‌سوم مردم این کشور کمتر از یک پوند در روز درآمد دارند که برای تهیه وعده‌های غذایی روزانه هم کفایت نمی‌کند. در واقع استعمار در این کشور به‌گونه دیگری وجود دارد و تنها تفاوتش در این است که دیگر خبری از پرتغالی‌ها نیست و آمریکا به اتفاق چند کشور اروپایی دیگر جای آنها را گرفته‌اند. این سرنوشت محتوم همه کشورهایی است که منابع طبیعی قابل‌اعتنایی دارند اما از قدرت نظامی برخوردار نیستند و طعمه کشورهای استعمارگر می‌شوند.
وقتی فیل‌ها قربانی می‌شوند
در بسیاری از کشورهای آفریقایی، فقر برادر مرگ است؛ یعنی اگر مردم به هر وسیله‌ای نتوانند شکم‌شان را سیر کنند دیر یا زود از بین خواهند رفت. برای همین آفریقایی‌ها برای کسب درآمد و گذران زندگی دست به هر کاری می‌زنند. مردم فقیر موزامبیک هم از این قاعده کلی پیروی می‌کنند و برای گذران زندگی به تجارت عاج فیل رو آورده‌اند. البته بیشتر آنها در استخدام سازمان‌های تبهکاری هستند که سالانه چیزی حدود 2هزار راس فیل را با هدف فروش عاج به کشورهای خاور دور قتل‌عام می‌کنند. انجمن‌های حمایت از حیات‌وحش بارها درباره کشتار فیل‌ها در موزامبیک هشدار داده‌اند و اعلام کرده‌اند که تجارت پرسود عاج در آفریقا سالانه 30هزار راس فیل را از بین می‌برد اما کشتار فیل‌ها در موزامبیک به یک صنعت بدل شده و پیش‌بینی می‌شود جمعیت فیل‌های موزامبیک تا یک‌دهه دیگر به کلی منقرض شود. چنین فاجعه‌ای در منطقه دورافتاده شمال موزامبیک که حاکمان ضعیفی دارد در حال رخ دادن است و گزارش‌های زیادی درباره دریافت رشوه از سوی برخی پلیس‌های این منطقه و نگهبانان مرزی منتشر شده است. عاج فیل‌ها با قیمت‌های گزافی به برخی کشورهای آسیایی فروخته می‌شوند تا از آنها مجسمه و جواهرات قیمتی بسازند.
جزیره اختصاصی کی‌روش
موزامبیکی‌ها در عرصه ورزش حرف زیادی برای گفتن ندارند. تیم ملی فوتبال ساحلی این کشور در مسابقات جهانی 2021خودی نشان داد اما آن‌هم یک جرقه بود و الان خبر چندانی از تیم فوتبال ساحلی این کشور نیست. موزامبیک در عین حال یکی از مشهورترین چهره‌های فوتبالی را به دنیا معرفی کرده که دست بر قضا در جام‌جهانی قطر روی نیمکت تیم ملی ایران خواهد نشست. کارلوس کی‌روش از نسل مهاجران پرتغالی است که از دوره استعمار در این کشور زندگی می‌کردند. او در شهر نامپولای موزامبیک به دنیا آمده و در نوجوانی دروازه‌بان باشگاه «فروویاریو نامپولا» بوده است. پس از سرنگونی حکومت دیکتاتوری در پرتغال، کی‌روش هم به سرزمین اجدادی‌اش برگشت اما هنوز دل در گرو زادگاهش دارد. او در موزامبیک یک جزیره اختصاصی دارد و در آن یک هتل مجلل بنا کرده است. مجله معتبر فوکوس در سال2009گزارشی درباره جزیره اختصاصی کی‌روش منتشر کرد و به این نکته پرداخت که جزیره «وامیزی» یکی از 50جزیره مجمع‌الجزایر کوئیریبیاس در سواحل اقیانوس هند است و گردشگران زیادی را به این منطقه می‌کشاند. نکته قابل‌توجه درباره کی‌روش این است که او علاقه وافری به موزامبیک دارد و هدفش این است که در زادگاهش سرمایه‌گذاری انجام دهد.
داستان استعمار پرتغالی‌ها
جزیره موزامبیک از قرن شانزدهم تا سال1975در سیطره پرتغالی‌ها بود اما مبارزات مردمی علیه استعمارگران از اواخر دهه40میلادی شکل گرفت. مردم فقیر موزامبیک علیه پرتغالی‌ها شورش می‌کردند اما این شورش‌ها هر بار با برخوردهای خشن و سکوت غربی‌ها به‌خصوص آمریکایی‌ها که از گسترش کمونیسم هراس داشت سرکوب می‌شد. شدت سرکوب مردم در حدی بود که حد فاصل سال‌های 1945تا 1975بیش از 2میلیون نفر به اتهاماتی مثل ارتباط با شوروی کمونیستی و اقدام علیه دولت مرکزی کشته شدند و تا سال1975حدود 10هزار زندانی سیاسی در بند استعمارگران پرتغالی بودند. مبارزات مردمی سرانجام در سال1975به پیروزی رسید و حزب سوسیالیست موزامبیک که سال‌ها با حمایت اتحاد جماهیر شوروی و کوبا، علیه پرتغال مبارزه می‌کرد، قدرت را در دست گرفت. البته به قدرت رسیدن سوسیالیست‌ها خواسته اصلی مردم موزامبیک نبود و به همین دلیل دولت کمونیستی 20سال بعد صحنه قدرت را واگذار کرد اما حزب سوسیالیست هنوز یکی از قدرتمند‌ترین احزاب موزامبیک است.
