نهضت خانه‌سازی در فاز مقصریابی

وزارت راه و شهرسازی، بانک‌ها را مقصر اجرایی نشدن قانون جهش تولید مسکن معرفی می‌کند، اما بانک مرکزی هم علت مشارکت نکردن بانک‌ها در نهضت ملی مسکن را اجرایی نشدن پروژه‌ها و افتتاح نشدن حساب متقاضیان می‌داند. چرا نهضت ملی مسکن طبق هدف‌گذاری‌های قانونی و وعده‌های دولت اجرایی نمی‌شود؟
به گزارش همشهری، در قانون جهش تولید مسکن، دولت مکلف شده است تا از سال 1400به‌مدت 4سال، سالانه برای تولید حداقل یک‌میلیون واحد مسکونی برنامه‌ریزی کند و همزمان شبکه بانکی نیز مکلف شده تا بخشی از منابع خود را در قالب تسهیلات بلندمدت به این نهضت اختصاص دهد. نکته قابل‌توجه اینکه متقاضی مسکن دولتی بعد از ثبت‌نام و احراز شرایط، برای دریافت زمین دولتی و معرفی به پروژه، باید به نام خود حسابی نزد بانک عامل افتتاح کرده و آورده اولیه خود معادل 30تا 40میلیون تومان را واریز کند. در ادامه، قرارداد تسهیلاتی پروژه مسکونی با بانک عامل نیز منعقد شده و همزمان با پیشرفت فیزیکی عملیات احداث، تسهیلات بانکی به‌حساب سازنده واریز خواهد شد. در این شرایط متقاضی نیز باید مراحل بعدی آورده نقدی را طبق اعلام بانک به‌حساب واریز کند.

شرط و شروط تکلیف بانک‌ها
براساس قانون جهش تولید مسکن، تکلیف بانک‌ها این است که در سال اول 20درصد مانده تسهیلات معادل 360هزار میلیارد تومان و در سال‌های دوم تا چهارم 20درصد از مانده تسهیلات هرسال را به مسکن دولتی اختصاص دهند. نکته اول اینکه، این تسهیلات با نرخ مصوب شورای پول و اعتبار و براساس شیوه‌نامه نهضت ملی مسکن، به متقاضیان واجد شرایط پرداخت می‌شود و در دهک‌های پایین درآمدی و مسکن حمایتی، همه یا بخشی از سود متعلقه به آن از سوی سازمان برنامه‌وبودجه و از محل منابع صندوق ملی مسکن تأمین خواهد شد. نکته دوم این که بعد از ثبت‌نام و احراز شرایط متقاضی برای دریافت زمین دولتی و معرفی به پروژه، وقتی متقاضی به بانک عامل معرفی شد و نسبت به افتتاح حساب و واریز آورده نقدی اقدام کرد، بانک‌ها باید قرارداد پرداخت تسهیلات را با سازنده پروژه منعقد کنند و در مرحله پی‌کنی و فونداسیون 10درصد، در مرحله اسکلت و سقف 40درصد، در مرحله سفت‌کاری 25درصد و در مرحله نازک‌کاری نیز 25درصد باقی‌مانده تسهیلات را به‌حساب سازنده واریز کنند.
طبق این قاعده، این گونه استنباط می‌شود که شرط پای‌کار آمدن بانک‌ها برای عمل به تکلیف قانونی، معرفی متقاضی به بانک، افتتاح حساب، واریز آورده اولیه و آغاز عملیات اجرایی پروژه است و آنگونه که بانک مرکزی می‌گوید: عقب‌ماندگی نهضت ملی مسکن همین است که هنوز متقاضیان به مرحله پرداخت تسهیلات نرسیده‌اند. اخیراً مهدی سحابی، معاون اداره کل اعتبارات بانک مرکزی، در گفت‌وگوی تلفنی با تلویزیون اعلام کرده است که نهضت ملی مسکن هنوز به‌معنای واقعی به مرحله تسهیلات ورود پیدا نکرده است؛ چرا که نخستین عامل برای پرداخت تسهیلات مشارکتی، آورده متقاضیان است که طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی نهایتاً ۳۳۳ هزار نفر آورده تسهیلات با میانگین زیر ۳۰ میلیون تومان داشته‌اند.

وزارت راه چه می‌گوید؟
آمارهای مربوط به اجرا پروژه‌های نهضت ملی حاکی از این است که همچنان پیشرفت این نهضت با هدف‌گذاری قانون، وعده دولت و تعهد وزارت راه و شهرسازی متناسب نیست. وزیر راه و شهرسازی که در سال گذشته وعده آغاز عملیات اجرای کل 4میلیون واحد مسکونی نهضت خانه‌سازی در 2 سال نخست اجرای قانون را متعهد شده بود، حالا همکاری نکردن بانک‌ها را یکی از موانع سرعت بخشی به این نهضت عنوان می‌کند.
رستم قاسمی درباره تکالیف بانک‌ها درخصوص پرداخت تسهیلات برای طرح نهضت ملی مسکن می‌گوید: بانک مرکزی وظایف بانک‌ها براساس قانون جهش تولید مسکن را به آنها ابلاغ کرده اما بانک‌ها به دلایل متعددی به تعهدات خود عمل نکرده‌اند. البته او جزئیاتی در مورد چرایی عمل نشدن به تعهدات بانک‌ها اعلام نکرده اما فرشید ایلیاتی که به‌عنوان کارشناس مسکن، میهمان برنامه تلویزیونی با عنوان چرایی اجرای کُند نهضت ملی مسکن، بود، اعلام کرد: عملکرد بانک‌ها به‌جز بانک مسکن که طبق قانون باید در سال اول ۶۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت می‌کرد و حدود یک‌سوم پرداخت کرده، عملاً عملکردی نداشته‌اند و درمجموع کمتر از 7درصد این تکالیف پرداخت شده است. به‌گفته او، طبق سامانه وزارت راه و شهرسازی به‌جز بانک مسکن، حدود ۱۰۰ هزار نفر به بانک‌های دولتی و غیردولتی معرفی شده‌اند که از این تعداد فقط ۲ هزار نفر موفق به عقد قرارداد شده‌اند. به‌عنوان‌مثال، در بانک ملی از ۲۰ هزار نفر فقط ۶۹ نفر موفق به دریافت وام مسکن شده‌اند و در بانک تجارت از ۷۷۵۸ نفر تنها ۱۵۰ نفر وام گرفته‌اند.

راستی‌آزمایی با آمار بانک مسکن
بانک مسکن، به‌عنوان بانک تخصصی حوزه مسکن، بیشترین پرداخت تسهیلات این حوزه و به‌خصوص نهضت ملی مسکن را بر عهده دارد و آنگونه که آخرین آمارهای ارائه شده از سوی این بانک نشان می‌دهد که تاکنون بیش از 34.3هزار میلیارد تومان از محل آورده متقاضیان و تسهیلات به‌حساب سازندگان واریز کرده‌اند.
 براساس آخرین اظهارات علی عسکری، سرپرست بانک مسکن مبلغ واریزی به‌حساب سازندگان شامل ۱۳ هزار و ۱۰۲ میلیارد تومان از محل آورده متقاضیان و ۲۱ هزار و ۲۰۷ میلیارد تومان از محل تسهیلات بوده است. به گزارش همشهری، طبق آمارهای این بانک تا اواسط مهرماه، ۶۸۴ هزار و ۵۴۷ نفر متقاضی پذیرفته شده نهضت ملی مسکن نزد این بانک افتتاح حساب کرده‌اند؛ ازاین‌رو با توجه به اظهارات وزارت راه مبنی بر همکاری نکردن سایر بانک‌ها، گویا پیشرفت اجرای نهضت احداث 4میلیون واحد مسکن در بهترین حالت فقط 17درصد پیشرفت داشته است.