نگاه
کاشفان واقعی قاره آمریکا را بشناسیم
ابن‌اسود، نخستین مسافر قاره ناشناخته!
زکیه عاقلی _ تاریخ پژوه
مردم‌شناسان، بومیان سرتاسر قاره آمریکا را، مهاجرانی آسیایی می‌دانند که در قرونی بسیار دور، حداقل6 هزار سال قبل، از بخش شرقی آسیا و از طریق دریا برینگ - واقع در شرق چین- به این قاره مهاجرت کرده‌اند. بومیانی صلح‌دوست و متمدنی که غربی‌های خودشیفته و خودبرتربین، برای تحقیر کردنشان، آنها را سرخپوست نامیدند. اما مسلمانان دریانورد نخستین افراد غیربومی بودند که در آخر قرن سوم هجری، از طریق اقیانوس اطلس به این سرزمین ناشناخته رفته‌اند، به‌طوری‌که مسعودی در کتاب «مروج الذهب» خود، نام فرمانده آن مسلمانان را «خشخاش‌بن‌مسعود‌بن‌اسود» می‌نویسد و بیان می‌کند:
«گروهی بر آن رفته‌اند که این دریا، سرچشمه آب دریاهای دیگر است و ما حکایت‌های شگفت‌انگیز این دریا را، با سرگذشت کسانی که جان را به خطر افکنده، بر آن سوار شده‌اند و بعضی نجات یافته و برخی تلف شده‌اند و چیزها که آنجا دیده‌اند، در کتاب اخبارالزمان آورده‌ایم. از آن جمله، مردی خشخاش نام از اهل اندلس بود که از پهلوانان و نوچگان قرطبه به‌شمار می‌رفت و گروهی از نوچگان را فراهم آورد و به کشتی‌ها که مهیا کرده بود، نشانید و به دریای محیط [در قدیم به اقیانوس اطلس بحر محیط می‌گفته‌اند] راند و مدتی غایب بود، آنگاه با غنایم فراوان بازگشت و حکایت وی میان مردم اندلس مشهور است....»(1)
البته بعد از مسلمانان آندلس، در قرن ششم هجری قمری مسلمانان شمال آفریقا، از طریق دریای محیط به آمریکا مسافرت کردند. شریف ادریسی، جغرافی‌دان مشهور عرب، در کتابش جغرافی ادریسی که در قرن ششم تالیف شده، درباره سفر گروهی از دریانوردان شمال آفریقا که به قاره آمریکا پا نهادند، گزارش می‌دهد. در این گزارش، تماس دریانوردان مسلمان با بومیان جزایر کارائیب، به روشنی توصیف شده است. البته این افراد در قاره آمریکا نماندند و پس از دادوستد و حتی تبلیغ اسلام در میان برخی از اقوام بومی منطقه، به سرزمین خود بازگشتند. جالب است که درحال حاضر در موزه‌های 2 کشور کوبا و مکزیک، کتیبه‌هایی از قرآن مجید به خط کوفی نگهداری می‌شود که قدمت آنها به 700تا 800سال قبل می‌رسد.(2)
اما پس از آن نخستین اروپائیان که به قاره آمریکا رسیدند، وایکینگ‌های دریانورد بودند. ناگفته پیداست که وایکینگ‌ها هم، در این قاره نماندند و آن را برای بومیانش باقی گذاشتند. اما پس از سفر اتفاقی کریستف کلمب اسپانیایی(3) در سال 1429.م (همزمان با دوره مغول‌ها در ایران) به قاره آمریکا، کم کم سیل مهاجرت اسپانیایی‌ها و بعد بقیه اروپایی‌ها مثل هلندی‌ها، فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها، به این قاره آغاز شد. در آن زمان جمعیت بومیان قاره، بیش از یک میلیون نفر بود. جمعیتی که با ورود تازه واردان اروپایی به‌خاطر کشتار و اخراج و غصب زمین‌هایشان، سال به سال کمتر شد و چه بسا که در میان آنها، گروهی از مسلمان‌شده‌های سرخپوست هم بوده‌اند.(4) در واقع می‌توان گفت از آنجا که مسلمانان به‌عنوان کاشفان اصلی و واقعی قاره آمریکا، خوی استکباری نداشتند و به‌دنبال غصب خاک و غارت منابع بومیان قاره آمریکا نبودند، تنها به ارتباط‌گیری ساده و تجارت با آنها بسنده کردند. اما اروپائیان استعمارگر دقیقا مقابل رفتار متمدنانه مسلمانان، آنچنان جنایتی در حق سرخپوستان روا داشتند که هنوز استخوان‌های فرزندان آنها در گورهای دسته‌جمعی کشف می‌شود!
منابع:
1- مسعودی، علی بن‌حسین، «مروج الذهب»، جلد اول، ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم 1365.ش، صص 116و 117
2- خان‌بیگی، رامین (مجموعه مقالات)، «اسلام در قاره آمریکا»، مرکز مطالعات فرهنگی و بین‌المللی الهدی، چاپ اول 1381.ش، صص 11و 12
3- کریستف کلمب به قصد پیدا کردن مسیری نزدیک‌تر آن‌هم از طرف غرب اروپا و اقیانوس آرام به سرزمین «هندوستان» را داشت که به شکل اتفاقی در این مسیر به قاره آمریکا رسید.
4- انوری، حسن، «فرهنگ جغرافیایی سخن»، انتشارات سخن، چاپ اول 1391.ش، صص 153و 154
