‌فیلم‌های کوتاه؛ سیاست‌های بلندمدت

سی‌و‌نهمین جشنواره فیلم کوتاه تهران روز گذشته درحالی به‌کار خود پایان داد که در این دوره از جشنواره توجه ویژه‌ای به تنوع ژانری آثار شده بود. مسئولان انجمن سینمای جوانان ایران که متولی برگزاری جشنواره فیلم کوتاه هستند، از همان زمان انتخاب آثار برای حضور در این دوره تأکید ویژه‌ای روی تنوع ژانری داشتند. آثاری که در 5روز جشنواره به نمایش درآمدند از ژانرهای مختلفی بودند و اگر کیفیت یک جشنواره را با تنوع و تکثر ژانری آثارش بسنجیم، از این بابت سی‌و‌نهمین جشنواره فیلم کوتاه تهران به قدر کفایت آثار متنوع داشت. در این گزارش نگاهی به جشنواره سی‌و‌نهم جشنواره فیلم کوتاه داشته‌ایم.

قوت و ضعف یک جشنواره
خبرگزاری دولت در گزارشی با اشاره به اینکه تنوع گونه در آثار این دوره سبب شد تا بسته‌های فیلم در هر سانس، برای مخاطب مهیج‌تر شوند، نوشت: «عمده آثار بخش‌های رقابتی، از نظر ساختار اجرایی، نمره قابل‌قبولی گرفته و توانستند تا بسترهای یک اثر حرفه‌ای را در شکل اجرایی لحاظ کنند. ایراد البته همچنان خود را در ساختار روایی نشان می‌دهد. اینکه سناریست‌ها، از تمرکز بر سوژه، به سمت پردازش آن رفتند و تصمیم گرفتند تا نگاه خود را از شکل درام صرف به رئال سوق دهند، از دیگر امتیازاتی بود که در عمده آثار این دوره ملموس بود.» اگر تنوع ژانر و پردازش رئالیستی سوژه‌ها را به عنوان ارزش‌های این دوره از جشنواره بپذیریم، این سؤال پیش می‌آید آیا نگاه گردانندگان جشنواره معطوف به سینمای بلند است که این‌چنین به تنوع ژانری تأکید دارند؟ در حاشیه جشنواره، نظراتی از سوی مسئولان ابراز می‌شد که این نظر را تأکید می‌کردند. برای نمونه، محمد طیب، سرپرست گروه «هنر و تجربه»، در حاشیه سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران درباره سینمای کوتاه و اهمیت ژانر در آن گفت: «اگرچه که جشنواره فیلم کوتاه تهران و دوره جدید انجمن سینمای جوانان ایران تمرکزی بر تنوع ژانر دارد اما باید به این نکته نیز توجه کنیم که تقسیم‌بندی ژانر به آن شکل کلاسیکی که همه می‌دانیم، در سینمای مدرن امروز تعاریف متفاوتی پیدا کرده‌ است. شاید برخی افراد نیز مدعی شوند که ژانر از بین رفته است. من با این نگاه که شکل‌های تولید، فرم و موضوعات فیلم دارای تنوع باشد، بسیار موافقم. حال اگر اسم آن را ژانرهای مختلف یا ترکیب‌های هنرمندانه متفاوت بگذاریم، اتفاق ویژه‌ای است.» وی در ادامه افزود: «در حوزه فیلم کوتاه، فیلمسازانی که کار اول خود را قرار است بسازند ‌یا فیلمسازانی که به‌صورت تخصصی در حوزه فیلم کوتاه فعالیت دارند، می‌توانند به‌عنوان یک فیلمساز مولف حوزه‌های مختلف را در قالب‌های متفاوت تجربه کنند. این اتفاق موجب می‌شود که با یک فاصله زمانی تقریبا 4ساله این رنگ‌آمیزی خود را در سینمای بلند نیز نشان ‌دهد. امروز آثار سینمای ایران را به‌راحتی می‌توانیم در 2 یا 3حوزه دسته‌بندی‌ کنیم که تعدادشان بسیار کم و محدود است، بنابراین این رویکرد جشنواره و انجمن سینمای جوانان ایران که قرار است تمرکزش بر تولید آثاری با موضوعات مختلف در قالب‌های متفاوت باشد، اتفاق بسیار خوبی است؛ چراکه در بلندمدت استعدادهای جدید و لحن، کلام و ذائقه جدیدی را به سینمای کوتاه تزریق می‌کند و این اتفاق برای سینمای ایران بسیار مطلوب است.»

سیاست ژانری
مهدی آذرپندار، دبیر جشنواره، این تأکید بر ژانر را برای بیان نظرات مخالف و موافق بسیار مناسب می‌داند. او در گفت‌وگو با مهر در این‌باره گفت: «اتفاقا فضای ژانر است که فضا را برای بیان حرف‌های متفاوت، بازتر می‌کند. وقتی همه‌‌چیز رئال برگزار می‌شود، طبیعتا مدیر هم باید فیلم شما را رئال و در تناسب با واقعیت جامعه قضاوت کند. در قالب رئال، حرف‌های یک فیلم خیلی یک‌به‌یک تحلیل و تفسیر می‌شود. اما وقتی به فضای فانتزی می‌روید‌ یا در قالب کمدی حرف‌های سیاسی می‌زنید، حتما مواجهه با آن هم متفاوت خواهد بود. به‌خصوص که ما تأکید کرده بودیم با فضای جسارت‌های اخلاقی سفت و سخت برخورد می‌کنیم اما فضا را برای جسارت‌های سیاسی باز خواهیم کرد.» 
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره اهمیت ژانر در سینما، گفت: «ژانر اساسا از سینمای آمریکا و هالیوود می‌آید و با نگاه به «مخاطب» تعریف می‌شود.... این مسیر درست‌تری است که آینده‌اش برای سینمای ایران هم می‌تواند مفیدتر باشد. اصلا سؤال اساسی من این است که چرا سینمای ما اینقدر باید رئال باشد؟ من معتقدم در همین شرایط امروز جامعه ایران، هنوز نقاط امیدواری بسیاری وجود دارد و احتمالا برخی فیلمسازها این موضع من را قبول ندارند پس می‌‌گویم بیایید در نقطه دیگری با هم صحبت کنیم، اصلا چرا باید اینقدر رئال فیلم بسازیم؟»