اشتغال اینترنتی زیر ذره‌بین

برآوردهای انجام شده در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی حاکی از این است که حداقل 1.64درصد از شاغلان کشور در این حوزه فعال هستند. البته بررسی کسب‌وکارهای مرتبط با اینترنت به روایت مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که حدود 11میلیون کسب‌وکار در ایران به‌نحوی در بستر فضای مجازی نیز فعالیت دارند که در این صورت جمعیت شاغلان متأثر از اینترنت به اعداد بسیار بالایی می‌رسد.به گزارش همشهری، در جریان قطعی اینترنت در دوره ناآرامی‌های اخیر، برآوردهای مختلفی در مورد کسب‌وکارها وابسته به اینترنت و آسیب‌دیدگان فیلترینگ و قطعی اینترنت مطرح شد که از وابستگی 300هزار تا 11میلیون کسب‌وکار به فضای مجازی حکایت داشت. این آمارها در مورد تعداد شغل‌هایی که مستقیما در فضای مجازی و به‌ویژه در اینستاگرام فعال هستند، در روایت‌های مختلف بین 300هزار تا 700هزار در نوسان است که پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد مبنای اصلی آنها از گزارش‌های اتحادیه کسب‌وکارها اینترنتی بوده و تقریبا جزو معتبرترین برآوردها محسوب می‌شود.

شاغلان 100درصد اینترنتی
در دوره کرونا، گزارشی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شد که نشان می‌داد ۱۱میلیون نفر از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می‌کنند و در این میان حدود ۹میلیون نفر یعنی معادل ۸۳درصد کل این افراد، از طریق اینستاگرام در حال کسب درآمد هستند. البته وابستگی کسب‌وکار همه این افراد صد درصد وابسته به اینترنت نیست بلکه هر یک به‌نحوی با فضای مجازی ارتباط دارند و علاوه بر ارائه خدمات و کالاهای خود بر بستر وب، از پلتفرم‌های رایج فضای مجازی یعنی اینستاگرام، واتساپ، تلگرام و...  هم‌برای فروش کالا و خدمات خود استفاده می‌کنند. جدای از این کسب‌وکارها که اثرپذیری بسیاری از آنها از اینترنت درصد بسیار کمی است، کسب‌وکارهایی نیز هستند که به اینترنت وابستگی صددرصدی دارند و حیات و ممات آنها کاملا به دنیای صفر و یک وابسته است. افشین کلاهی،  رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران، تعداد شاغلان کسب‌وکارهای کاملا وابسته به اینترنت، فقط در اپلیکیشن اینستاگرام را رقمی بین 500هزار تا 700هزار نفر عنوان می‌کند که رقم بسیار بالایی است. فراموش نشود که در دهه 90، بالاترین میزان اشتغال‌آفرینی سالانه در اقتصاد ایران حدود 700هزار شغل بوده و به‌عبارتی، میزان اشتغال مستقیم اینترنتی در ایران تقریبا معادل اشتغال‌زایی آرمانی در یک سال است.

اشتغال اینترنتی به روایت مرکز ملی فضای مجازی
اواسط مهرماه، نشست دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی با حضور نمایندگان وزارت کشور و مشاور وزیر ارتباطات با موضوع پیامدها و آسیب‌های قطعی اینترنت برای کسب‌وکارهای اینترنتی برگزار شد. در بخشی از این نشست، قاسم خداوردی‌لو، کارشناس محتوا و مدیرکل تشکل‌های معاونت محتوای مرکز ملی فضای مجازی، در مورد تعداد کسب‌وکارهای ایرانی در اینستاگرام گفت: آمارها و برآوردها نشان می‌دهد که تعداد کسب‌وکارهای فعال در اینستاگرام از ۳۹۰هزار تا ۱۱میلیون متغیر است؛ هرچند برای کشوری که مشکل شغل دارد، حتی کمتر از ۳۹۰هزار کسب‌وکار وابسته به اینترنت هم رقم قابل‌توجهی است که قطع دسترسی آنها نگران‌کننده است.

سهم اشتغال اینترنتی از بازار کار
اقتصاد ایران در تابستان امسال 23میلیون و 779هزار شاغل داشته است. در مقابل براساس برآوردهای مختلف 390هزار تا 11میلیون کسب‌وکار در اینستاگرام که مناسب‌ترین پلتفرم برای این مشاغل است، فعالیت می‌کنند. با فرض اینکه هریک از این کسب‌وکارها فقط یک شاغل داشته باشند، در حداقلی‌ترین حالت 1.64درصد شاغلان اقتصاد ایران (معادل 390هزار نفر) در فضای مجازی فعالیت می‌کنند. البته با مدنظر قرار دادن 11میلیون کسب‌وکار مرتبط با اینترنت، بخش قابل‌توجهی از شاغلان اقتصاد ایران به‌صورت غیرمستقیم تحت‌تأثیر اینترنت هستند؛ به‌خصوص که بررسی‌های اتاق تهران نشان می‌دهد قطعی اینترنت در یک ماه، مجموعا ۸۰هزار میلیارد تومان به کسب‌وکارها خسارت زده است که البته بخش بزرگی از این رقم می‌تواند عدم‌النفع آنها باشد.

سهم صنعت ICT از GDP
آمارهای بسیار پراکنده‌ای از کسب‌وکارهای وابسته به اینترنت و میزان وابستگی آنها وجود دارد اما فرزین فردیس، نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران می‌گوید: براساس آمارهای موجود، سهم صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور معادل ۳.۳درصد برآورد می‌شود. با این حساب، سهم 1.64درصدی اشتغال اقتصاد ایران به اینترنت نیز می‌تواند به‌عنوان حداقل وابستگی، رقم معقولی باشد.

2هزار میلیارد حمایت تبلیغاتی
2هفته پیش، وزیر اقتصاد در نشست شورای گفت‌وگو از تدوین بسته حمایت از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از قطعی اینترنت خبر داده بود. همچنان از آن بسته خبری نیست اما دیروز امیرحسین اسدی، مدیرکل دفتر خدمات کسب‌وکار وزارت صنعت، معدن و تجارت به اتاق ‌ایران آنلاین گفته است که همه کسب‌وکارها در کشور به‌دلیل قطعی اینترنت بین 5تا 100درصد دچار آسیب شده‌اند و طبق تصمیمات حمایتی این وزارتخانه، قرار است هزار میلیارد تومان بسته تبلیغات ویژه صداوسیما و هزار میلیارد بسته تبلیغات ویژه شبکه‌های اجتماعی برای حمایت از کسب‌وکارهای متضرر از قطعی اینترنت اختصاص یابد. اسدی البته جزئیاتی در مورد نحوه توزیع این 2هزار میلیارد تومان اعلام نکرده اما به‌نظر می‌رسد برنده اصلی و بزرگ تخصیص این اعتبارات، در نهایت صداوسیما و شبکه‌های اجتماعی داخلی باشند نه کسب‌وکارهای آسیب‌دیده.