افزایش شیوع اختلالات روان در ایران

 تأثیر کرونا بر روان انسان، موضوعی بود که کمی پس از شیوع این بیماری مورد توجه قرار گرفت. دکتر علی اسدی، معاون فنی دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درباره این موضوع و برنامه‌ها و جزئیات ارائه خدمات رایگان روان‌پزشکی در شبکه‌های بهداشتی با ایسنا گفت‌وگو کرده است. او درباره آخرین اخبار از قانون سلامت روان، گفت: این قانونی است که بیش از ۱۵ سال از آغازِ کار تدوین آن می‌گذرد. هم‌اکنون لایحه سلامت روان پس از بررسی‌های کارشناسی توسط حوزه‌های مختلف جامعه‌شناسی، حقوقی، روان‌پزشکی، روانشناسی و... از طریق وزارت بهداشت برای بررسی‌های بیشتر کمیسیون‌های مختلف حقوقی به مجلس و دولت ارسال شده است تا تصویب نهایی صورت گیرد، اما هنوز تصمیم‌ نهایی گرفته نشده است. در بررسی نهایی ممکن است قانون پذیرفته شود، اما این امکان هم وجود دارد که ایراداتی به آن وارد و برای اصلاح مجدد، عودت داده شود.
براساس پیمایش ملی سلامت روان در سال۱۳۹۰ آمار اختلالات روان‌پزشکی ۲۳.۶ درصد گزارش شد؛ پس از آن در سال ۱۳۹۹ هم پیمایش دیگری انجام شد که بررسی‌ها صورت گرفت، ولی نتایج آخرین پیمایش ملی هنوز استخراج نشده است، اما به‌احتمال زیاد تا آخر سال‌جاری نتایج منتشر خواهد شد. البته مطالعاتی به شکل شهری و استانی در برخی نقاط کشور در سال ۱۳۹۹ انجام شده که مشخص کرده است آمار برخی اختلالات شایع روان‌پزشکی(مجموع اختلالات افسردگی، مجموع اختلالات اضطرابی و...) بعد از شیوع کرونا به حدود ۲۹درصد رسیده است. درواقع این روندی است که در همه جای دنیا پس از شیوع همه‌گیری رخ داده و کشور ما هم مطابق این قاعده پیش رفته است. آمار نهایی براساس استاندارد جهانی که شامل مجموع اختلالات روان‌پزشکی در کل کشور است نیز به‌زودی منتشر خواهد شد.

کدام خدمات روان‌پزشکی رایگان ارائه می‌شود؟
خدمات در چند دسته ارائه می‌شوند؛ خدمت اول شامل آموزش و پیشگیری برای جمعیت عمومی است، خدمت دوم غربالگری و خدمت سوم ارائه خدمات درمانی به کسانی است که غربالگری آنها مثبت شده باشد و خدمت چهارم ارائه خدمات روانشناسی به طیف دیگر افراد غربال شده است. خدمات آموزشی و پیشگیری در زمینه خودمراقبتی، توانمندسازی در زمینه پیشگیری از بروز اختلالات روان‌پزشکی، اختلال اعتیاد، خودکشی و توانمندسازی در زمینه مهارت زندگی، مهارت فرزندپروری، غربالگری افرادی که ممکن است مشکلاتی از جنس اعتیاد یا خشونت خانگی داشته باشند به همه گروه‌های سنی ارائه می‌شود.

تأثیرات دنباله‌دار همه‌گیری کرونا
تأثیرات مستقیم کرونا بر سلامت روان جوامع، تازه از این به بعد مشخص خواهد شد. کرونا طی حدود 2سال و نیم گذشته در همه جوامع تأثیرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و... زیادی به‌دنبال داشته است که سبب می‌شود آسیب‌های روانی و اجتماعی پس از کرونا در آینده نیز بیشتر شود. به‌دلیل محدودیت‌های صورت گرفته زمینه مشکلات فرهنگی و اقتصادی، شکاف طبقاتی، فقر، مرگ‌ومیر افراد و سوگ‌های پیچیده به‌دنبال از دست دادن افراد خانواده و... به‌وجود آمد که سبب می‌شود عوارض و آسیب‌های پساکرونا تا سال‌ها بعد هم ادامه یابد.

تلاش برای کاهش عوارض سوگ پیچیده
برنامه‌های ما پس از طرح تحول سلامت در نظام شبکه جاری است و بیشتر جنبه‌های پیشگیری دارد. پس از همه‌گیری کرونا اما برخی برنامه‌ها نیز به شکل اختصاصی به خدمات ما اضافه شد؛ به‌عنوان مثال برنامه مداخلاتی پیشگیری از سوگ برای خانواده‌هایی که عضوی را به‌دلیل ابتلا به کرونا از دست دادند از اردیبهشت ۱۳۹۹ به خدمات ما اضافه شد و بالغ بر ۳۵۰هزار خانواده با این شرایط شناسایی شدند و کارشناسان سلامت روان ما طبق پروتکل برای پیشگیری از سوگ پیچیده با آنها تماس گرفتند و مشاوره‌هایی به آنها ارائه دادند. برنامه دیگری برای بیماران بهبودیافته کرونا هم تدوین شد. برنامه دیگر نیز ارائه مشاوره تلفنی بود که از طریق سامانه ۴۰۳۰ با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام(ره) دنبال شد و کارشناسان سلامت روان از اسفند ۱۳۹۸ پشت خط ۴۰۳۰ قرار گرفتند تا خدماتی برای کنترل استرس ناشی از کوویدـ۱۹ به مردم ارائه دهند. تمام خدمات ذکر شده هنوز هم ادامه دارد.