زندان علاج کار نیست

 عمادالدین قاسمی‌پناه|روزنامه‌نگار:

به دست آوردن آمار دقیق زندانیان کشور، اگر نگوییم غیرممکن، اما بسیار دشوار است؛ آن هم به تفکیک استان‌ها و نوع جرایم. با این حال، سال گذشته در همین روزها حجت‌الاسلام حمید شهریاری، معاون آمار و فناوری اطلاعات قوه ‌قضاییه اعلام کرد به ازای هر 100 هزار نفر 287 زندانی داریم که از نظر جمعیت زندانیان آمار مناسبی نیست. بر این اساس، ایران از نظر تعداد زندانی در رتبه هشتم دنیا قرار دارد.

این آمار نگران‌کننده را امسال سازمان بهزیستی کشور به شکلی دیگر بیان کرد. در خبرها آمده بود: «در هر ساعت 50 نفر روانه زندان‌های کشور می‌شوند.»
اگرچه زندان برای جامعه‌پذیری مجرمان ضروری به نظر می‌رسد، اما توجه به این نکته مهم است که فرد در زندان از بطن جامعه جدا می‌شود و با برچسبی محونشدنی انسجام اجتماعی را به چالش می‌کشد. فضای زندان هم مشکلات را دوچندان می‌کند. تازه‌واردان آموزش می‌بینند چگونه پس از آزادی به گونه‌ای مرتکب جرم شوند که احتمال دستگیری کمتر باشد و زندانیان در معرض آسیب‌های جدیدی چون شیوع اعتیاد و پیوستن به باندهای تبهکاری قرار می‌گیرند. در این میان نمی‌توان از بین رفتن قبح زندان را برای کسانی که اولین بار محکوم می‌شوند، نادیده گرفت.

پژوهش‌ها نشانگر آن است که زندان در اصلاح و تربیت مجرمان و کاهش آمار جرم نه تنها موفقیت چندانی نداشته بلکه خود به چالشی جدید برای دولت‌ها تبدیل شده است.

در این میان برخی قضات فکور و خلاق کشور دست به کار شده‌اند و مجازات‌ جایگزین برای زندانیان برگزیده‌اند. آموزش‌های مختلف، کمک‌رسانی در حوزه‌های گوناگون و کارهای خدماتی بخشی از این مجازات جایگزین بوده است. همچنین طرح استفاده از ردیاب‌های الکترونیک برای کنترل مجرمان می‌تواند از آمار ورود به زندان‌ها بکاهد.

در حال حاضر گفته می‌شود تهران بیشترین و ایلام کمترین تعداد زندانیان را در خود جای داده‌اند. آذربایجان‌شرقی هم پایین‌ترین تعداد زندانیان را نسبت به جمعیتش دارد و آذربایجان غربی، ایلام و سیستان ‌و بلوچستان زندانی زن ندارند.

فراموش نکنیم در جامعه اسلامی پذیرفته نیست مادری به دلیل ضمانت چک یا وام فرزند در زندان باشد یا پدری به دلیل لحظه‌ای غفلت در رانندگی سایه‌اش بر سر خانواده نباشد.

ماه مهمانی خدا نخستین روزهای خود را سپری می‌کند. شایسته است، چون سال‌های گذشته، کمپین‌ها، خیران و سلبریتی‌ها برای آزادی زندانیان بار دیگر کمر همت ببندند و برای آزادی زندانیان غیرعمد و رضایت گرفتن از زندانیان محکوم به قصاص هر آنچه در توان دارند به کار گیرند.