امتحان الهی با استدراج دادن نعمت در مقابل نافرمانی کردن

آیت‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی(ره): آقایان بحثی در باب استدراج دارند که در آیات و روایات آمده است. 2 آیه را مطرح کنم: در سوره قلم [آیات 44و 45] آمده است: «سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیثُ لَا یعْلَمُونَ. وَأُمْلِی لَهُمْ إِنَّ کیدِی مَتِینٌ: به‌تدریج آنان را به‌گونه‌‌ای که در نیابند [گریبان]، خواهیم گرفت و مهلت‌شان می‌‌دهم؛ زیرا تدبیر من [سخت] استوار است.». «نَسْتَدْرِجُهُمْ» ؛ درجه، به آنها نعمت می‌دهیم. «مِنْ حَیثُ لَا یعْلَمُونَ»؛ نمی‌فهمند. مثلاً کودکی که بی‌ادبی کرده است و به او جایزه می‌دهند. باز هم بی‌ادبی می‌کند و باز هم جایزه می‌گیرد. نمی‌فهمد همینطور دارد او را جلو می‌برد تا به جایی می‌رسد که کارش تمام می‌شود: «وَأُمْلِی لَهُمْ إِنَّ کیدِی مَتِینٌ»؛ مهلت به آنها دهیم و همانا اَخْذِ مَن شدید و محکم است.
در سوره آل عمران [آیه 178] دارد: «وَلَا یحْسَبَنَّ الَّذِینَ کفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیرٌ لِأَنْفُسِهِمْ»؛ کسانی که کافر شدند، گمان نکنند اینکه ما به آنها مهلت دادیم و به نفع‌شان است. «إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیزْدَادُوا إِثْمًا»؛ به آنها مهلتی دادیم تا گناهانشان زیاد و انباشته بشود. 
بعد هم: «وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ: و [آنگاه] عذابی خفت‌‌آور خواهند داشت.» می‌گذاریم که در قیامت عذاب خالص را به او تحویل بدهیم.