یارگیری ایروان و باکو در حیاط خلوت روسیه

چند روز پس از رویارویی مرگبار نیروهای مرزی ارمنستان و جمهوری آذربایجان که بیش از 200کشته برجای گذاشت، 2طرف درگیری به‌دنبال یارگیری از جامعه جهانی هستند. نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، در سفری غیرمنتظره به ایروان رفته است. پلوسی ارشدترین مقام آمریکایی است که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال1991 و استقلال ارمنستان، به این کشور سفر می‌کند. او قرار است در این سفر 3روزه با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و دیگر مقام‌های عالی‌رتبه این کشور، دیدار کند. یک‌روز پیش از سفر رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به ایروان، الهام‌ علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان، در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دیدار کرده بود. پوتین در این دیدار گفته بود که مسکو به‌رغم درگیری در اوکراین، منابع لازم را برای میانجیگری و حفظ صلح میان ارمنستان و آذربایجان در اختیار دارد. همچنین پس از درگیری هفته گذشته ارمنستان و جمهوری آذربایجان، مسکو اعلام کرد که به هر دو کشور فشار خواهد آورد تا نیروهای خود را به موقعیت پیش از درگیری‌های اخیر بازگردانند.
سفر مقام ارشد آمریکایی به ارمنستان از آن جهت اهمیت دارد که دولت آمریکا در پی درگیری‌های مرزی اخیر، با متهم کردن جمهوری آذربایجان به نقض آتش‌بس، همزمان از عملکرد نیروهای حافظ صلح روسیه در منطقه مورد مناقشه نیز انتقاد کرده است.
به‌گزارش اینترفکس، سیمونیان آلن سیمونیان، رئیس پارلمان ارمنستان، گفته بود که با آغاز درگیری‌ها در اواخر هفته گذشته کشورش از سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه خواسته بود تا مداخله کند اما این سازمان به اعزام تیم حقیقت‌یاب به منطقه اکتفا کرده است. سیمونیان با تشبیه کردن سازمان پیمان امنیت جمعی به تپانچه‌ای که شلیک نمی‌کند، گفته بود: «از این مسئله بسیار ناخرسندیم. انتظاراتی که داشتیم برآورده نشده است. ما با متحدان روسیه‌ای خود معاهده حمایت متقابل داریم و انتظار ما از شرکای روسی‌مان این است که گام‌های ملموس‌تری بردارند و به بیانیه و صحبت‌های دوپهلو اکتفا نکنند.» 

دلایل سفر نانسی پلوسی 
نشریه پلیتیکو با اشاره به سفر نانسی پلوسی به تایوان به‌رغم هشدارهای چین، نوشته که سفر رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به ایروان دومین سفر جنجالی او در چندماه گذشته است. در این گزارش آمده: در شرایطی که انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا نزدیک است و نظرسنجی‌ها از پیشتازی جمهوریخواهان حکایت دارد این احتمال که نانسی پلوسی کرسی ریاست مجلس نمایندگان را از دست دهد، وجود دارد. بر همین اساس، پلوسی می‌خواهد تا میراث خود را به‌عنوان قهرمان حقوق بشر، آن هم نه در آمریکا، بلکه در اقصی نقاط جهان معرفی کند. روزنامه نیویورک‌تایمز نیز اخیرا گزارش داده که حزب دمکرات احتمالا پس از انتخابات میان‌دوره‌ای نوامبر کرسی ریاست مجلس نمایندگان را از دست خواهد داد.
به اعتقاد ناظران، لابی‌های جامعه ارامنه آمریکا یکی دیگر از دلایل اصلی سفر نانسی پلوسی به ارمنستان بوده است. آنتونی بارسامیان، معاون رئیس جامعه ارامنه آمریکا، در واکنش به سفر رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به ارمنستان گفته است: «ارمنستان هیچ‌گاه توجهی که جامعه جهانی به اوکراین داشته را دریافت نکرده و به همین دلیل این سفر برای ایروان از اهمیت زیادی برخوردار است.» عمر اوزکزیلچیک، کارشناس ترکیه‌ای روابط بین‌الملل، که کشورش در درگیری میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان صراحتا از باکو حمایت کرده، نیز معتقد است که دلیل سفر جنجالی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به ارمنستان لابی‌های جامعه ارامنه آمریکا بوده است؛ سفری که به اعتقاد او نه تامین‌کننده منافع ایروان است و نه آمریکا.
اوزکزیلچیک در گفت‌‌وگو با خبرگزاری آناتولی ترکیه می‌گوید: «سفر پلوسی خلاف منافع واشنگتن در حوزه سیاست خارجی است. مهم‌ترین دلیل سفر رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به ارمنستان که تحت نفوذ روسیه است و پایگاه‌های نظامی روسیه را میزبانی می‌کند، حمایت از منافع لابی ارامنه در آمریکاست که در واقع خلاف منافع این کشور است.» به اعتقاد این تحلیل‌گر سیاسی ترکیه‌ای، سفر نانسی پلوسی به ارمنستان احتمالا باعث نارضایتی روسیه خواهد شد و این به ‌معنای تقویت موقعیت باکو نزد مسکو خواهد بود. این در حالی است که مسکو اکنون در تلاش برای میانجی‌گیری میان 2طرف و حفظ آتش‌بس است.
اوزکزیلچیک همچنین با اشاره به اهمیت جمهوری آذربایجان برای غرب که می‌تواند با پروژه گاز ترکمنستان و عرضه گاز این کشور به اروپا جایگزینی برای گاز و برق روسیه باشد، می‌گوید: «واقعیت این است که سفر نانسی پلوسی تغییر چندانی در شرایط ایجاد نخواهد کرد، چون آمریکا در ارمنستان نفوذ زیادی ندارد و بازیگر اصلی سیاست خارجی در این کشور، روسیه است.» روابط میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان 2کشور شوروی سابق از سال۱۹۹۱ همواره پرتنش بوده است؛ زمانی که ارتش ارمنستان قره‌باغ کوهستانی و 6منطقه همجوار را تصرف کرد. در سپتامبر۲۰۲۰ جنگی ۴۴روزه شکل گرفت که طی آن، ارتش آذربایجان چندین شهر و بیش از ۳۰۰روستا را که حدود ۳۰سال تحت کنترل ارمنستان بود، بازپس گرفت. بعد از آن به موجب مفاد توافق پایان مخاصمه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان که 2سال پیش با وساطت مسکو به امضا رسید،  پس از خروج نیروهای نظامی ارمنی از منطقه قره‌باغ، صلح‌بانان روسیه در منطقه مستقر شدند.