لبه کُند چاقوی زنجان در بازار مجازی

راحله عبدالحسینی _‌ روزنامه‌نگار

جوان زنجانی با تبر روی میلگرد می‌کوبد؛ فقط چند ضربه. تبر دندانه دندانه شده را نشان می‌دهد. تبر دیگری برمی‌دارد و با تمام توان بر سر میلگرد فرود می‌آورد. تیغه تبر همچنان صاف و صیقلی می‌درخشد. رو به مخاطبانش در صفحه اینستاگرام می‌گوید: این هنر و صنعت چاقوسازی زنجان است! تعداد انگشت‌شماری از جوانان زنجانی به‌صورت خودجوش برای معرفی هنر و صنعت دیرین زنجان، به دنیای مجازی آمده‌اند و معتقدند فروش و تبلیغ چاقوی زنجان باید به‌روز شود. استادکاران چاقوساز قدیمی اما با این فضا چندان آشنا نیستند و از میراث فرهنگی می‌خواهند تا آنان را حمایت کند؛ بلکه بتوانند رونق و رقابت را به بازار چاقوی زنجان برگردانند.
برخی از چاقوفروشان بازار زنجان که هنوز نتوانسته‌اند در عرصه فروش مجازی جای خود را باز کنند، علت را قوانین سفت و سخت ارسال انواع چاقو به شهرهای مختلف و صادرات آن به خارج از کشور می‌دانند. نداشتن بسته‌بندی مناسب، زیبا و مشتری‌پسند نیز از دیگر عوامل حرکت کند چاقوی زنجان در فروش اینترنتی و رقابت با چاقوهای وارداتی است.
اما مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری از تعامل با بلاگرها و انعقاد تفاهمنامه با مدیرکل ارتباطات استان برای تسهیل فروش اینترنتی خبر می‌دهد. در این گزارش همراه با چاقوسازان زنجان در بازار سنتی این شهر قدم زدیم و چالش‌های پیش ‌روی آنان را بررسی کرده‌ایم.

اینفلوئنسرها به میدان بیایند
هر چند زنجان با نام شهر ملیله به ثبت جهانی رسیده و در صنعت فلزات ازجمله تولید صنایع‌دستی مس هم خوش درخشیده، اما چاقوی زنجان که به‌دست هنرمندان چاقوساز ساخته می‌شود، قدمتی پیش از این دارد. چاقوی مرد نمکی زنجان می‌گوید که قدمت چاقوی زنجان به 18قرن پیش بازمی‌گردد.
ابوالفضل سلیمانی، از استادکاران چاقوساز زنجان که از 3دهه پیش در این صنعت فعالیت می‌کند، هنر چاقوسازی زنجان را از نظر تبلیغی به‌روز نمی‌داند و به همشهری می‌گوید: چاقوی زنجان بر دو پایه هنر و صنعت استوار است. در بعد هنری حرف اول را در دنیا می‌زنیم، اما متأسفانه بیشتر مردم چاقوی زولینگن آلمان را می‌شناسند نه چاقوی زنجان را.
سلیمانی راه چاره را همراهی فروشندگان با صنعتگران چاقوساز برای فروش و تبلیغ می‌داند و ادامه می‌دهد: چاقوساز نمی‌تواند همه بار ساخت چاقو تا تبلیغ آن در فضای مجازی را به دوش بکشد و موفق هم باشد.
چاقوسازان موسپیدکرده هم با او هم‌نظر هستند که برای رونق بازار صنایع‌دستی چاقوی زنجان باید متخصصان عرصه بلاگری، اینفلوئنسرها و صفحات معروف خرید و فروش اینترنتی به میدان بیایند.

تقاضا بیشتر از عرضه
رضا رابط، از دیگر چاقوسازان زنجان که مغازه چاقو فروشی و صفحه مجازی برای فروش و معرفی چاقوی زنجان هم دارد، به همشهری می‌گوید: بیشتر چاقوفروشان یک صفحه فروش مجازی هم دارند، اما باید هر روز به آن سر بزنند و گرداندن صفحه فوت و فن دارد و از همه مهم‌تر باید برای تبلیغات هزینه کنند؛ درحالی‌که چاقوساز درطول هفته تمام وقت مشغول کار است.
هادی فضلی از دیگر چاقو سازان زنجان نیز به همشهری می‌گوید: ما در کارگاه 3نفریم و هفته‌ای 5چاقو می‌سازیم. صفحه فروش اینترنتی را بستیم، چون نمی‌توانستیم از پس تقاضای مشتریان با تولید هفته‌ای 5چاقو بربیاییم.
از دیدگاه او تجهیز کارگاه‌های چاقوسازی به ابزارآلات مدرن، پیش‌نیاز رقابت در دنیای امروز و حضور فعال در دنیای فروش اینترنتی است.

موانع قانونی صادرات چاقو و کمک وزارت صمت
گپ و گفت با چاقوسازان و چاقوفروشان نشان می‌دهد که رونق بازار از معرفی چاقوی زنجان، هنر، اصالت و کیفیت منحصربه‌فرد در دنیای مجازی فقط به بازکردن یک صفحه و گرداندن آن محدود نمی‌شود و پیش‌نیازهای دیگری هم  دارد.
محمدرضا جورجیسی از صادرکنندگان چاقوی زنجان در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید صفحات مجازی خوب و فعالی برای چاقوی زنجان داریم، اما متأسفانه قوانین ارسال چاقوی زنجان، دست و پای تولیدکننده را می‌بندد و او را از فعالیت در این حوزه منصرف می‌کند.
چاقوی زنجان بعد از رایزنی‌های فروشندگان و تولیدکنندگان، توانسته نام «سلاح سرد» را از روی خود بردارد و با پست به سراسر کشور ارسال شود، اما فقط تا چاقوهای 30سانتی‌متری!
جورجیسی ادامه می‌دهد: با این شرایط، کارد آشپزخانه هنر دست استادکاران زنجانی به‌دلیل اینکه 32سانتی‌متر طول دارد در انبارها و ادارات پست شهرهای مختلف توقیف می‌شود و به‌دست مشتری نمی‌رسد. با این قوانین دست و پا گیر، بیشتر فروشندگان چاقوی زنجان ترجیح می‌دهند برای تبلیغات فروش اینترنتی هزینه‌ای نکنند و در مغازه خود منتظر مشتری باشند. این صادرکننده با اشاره به اینکه این معضل برای صادرات چاقوی زنجان به خارج از کشور هم وجود دارد، می‌گوید: ارسال چاقوی زنجان برای مشتری خارج از کشور، حداقل 5نامه‌نگاری برای دریافت مجوز از نهادهای مختلف می‌خواهد. درحالی‌که وزارت صمت که تمام مجوزهایش از کانال فرماندهی نیروی انتظامی، پلیس فتا، اماکن و وزارت بازرگانی عبور می‌کند، می‌تواند به کمک ما بیاید.
مدیرعامل شرکت تعاونی چاقوسازان زنجان نیز با اشاره به جای خالی دانش دیجیتال مارکتینگ بین سازندگان و فروشندگان بازار چاقو به همشهری می‌گوید: هر فروشنده‌ای که صفحه فروش اینترنتی یا پیج اینستاگرام نداشته باشد از قافله عقب می‌ماند. اما نبود دانش کافی باعث شده در برخی صفحات چاقوی چینی هم تبلیغ کنند. داوود بیگدلی ادامه می‌دهد: در دنیای امروز راه توسعه و گسترش هنر بی‌بدیل چاقوسازی زنجان از مسیر دیجیتال مارکتینگ می‌گذرد. طوری که هر کسی از هر جای دنیا در صفحه اینترنت به‌دنبال خرید چاقو باشد، با یک سرچ ساده نخستین صفحه او را به سمت چاقوی زنجان هدایت کند. لازمه این اتفاق هم اول سرمایه‌گذاری در متحدکردن آگاهان این عرصه با استادکاران و بعد اصلاح قوانین ارسال چاقوی زنجان به شهرهاست.

طراحی و بسته‌بندی غیرجذاب
چاقوسازان زنجانی معتقدند فعالیت در صفحات مجازی به شناساندن هنر و صنعت چاقو کمک می‌کند. اما قبل از آن باید در کنار اصلاح قوانین، ارسال و تامین مواداولیه و ابزار صنعتی برای تامین نیاز مشتری به فکر بسته‌بندی مناسب هم بود.
عباس نوری، دستیار خوشه چاقو در زنجان به همشهری می‌گوید: 800نفر از فروشندگان چاقوی زنجان در صفحات خرید و فروش اینترنتی ازجمله باسلام، دیجی‌کالا و ایسام صفحه دارند. اما متأسفانه بسته‌بندی نامناسب و غیرجذاب چاقوی زنجان باعث شده تا در رقابت با بسته‌بندی چاقوی چینی از قافله عقب بمانند. چاقویی که در روزنامه یا در جعبه‌ کاغذی پیچیده و بسته‌بندی شده باشد، نه برای مشتری جذاب است و نه در نگاه اول هنر دست استادکار را نشان می‌دهد.

چاقوسازان در حاشیه شهر
فعالان صنف چاقوی زنجان نکته دیگری هم برای جلب مشتری در صفحات خرید و فروش اینترنتی دارند. اینکه فیلم و عکس از روند کار چاقوسازی به نمایش گذاشته شود و استادکار درباره نحوه استفاده از چاقو توضیح دهد، اطمینان مشتری را جلب می‌کند. اما به حاشیه شهر رانده‌شدن کارگاه‌های چاقوسازی و دوری از بازار چاقو فروشی این فاصله را رقم زده و معمولا در صفحات خرید و فروش چاقو، استادکاری را نمی‌بینیم که از زیر و بم نگهداری و شست‌‌وشوی چاقو بگوید.
رضا رابط می‌گوید: به چاقوسازان می‌گویند به‌دلیل سروصدای کارشان باید از شهر دور باشند. درحالی‌که حضور کارگاه‌های چاقوسازی در بازار نه‌تنها باعث جلب گردشگر است، بلکه به رونق فروش هم  کمک می‌کند.
زنجان، در صنایع‌دستی فلزی رتبه اول تولیدات را در کشور دارد که بخش اعظم آن به چاقوسازی در کنار مس و ملیله اختصاص می‌‌یابد. معرفی انواع چاقوهای زنجان در دنیای مجازی به فروش این بازار سنتی نه‌چندان پویا کمک می‌کند. به‌طوری که برای هر چاقو از سوی استادکار یک کاربری تعریف و تبلیغ شود. از دیگر سو با طراحی و بسته‌بندی مناسب و چشم‌نواز، مشتری رغبت بیشتری پیدا می‌کند. رفع موانع قانونی و برداشته‌شدن عنوان سلاح سرد از روی چاقوهای زنجان نیز ازجمله انتظارات صنعتگران برای فعالیت در عرصه فروش اینترنتی است. 1500نفر با داشتن پروانه کسب‌وکار در صنعت چاقوسازی زنجان مشغول کارند.

ذره‌بین
سفر چاقوی زنجان به خارج از مرز
برای پویایی بازار چاقوی زنجان و رقابت در عرصه فروش اینترنتی، اداره میراث فرهنگی به‌عنوان بزرگ‌ترین حامی صنعتگران، چه برنامه‌ای دارد؟ این پرسش را با مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان در میان می‌گذاریم. سیدسعید صفوی در این‌باره به همشهری می‌گوید: وضعیت چاقوسازی و فروش چاقو در زنجان خوب است. به‌ویژه استادکاران چاقوسازی که سفارش می‌گیرند. ولی واقعیت امر این است که شرایط فعلی با دنیای گذشته متفاوت است. به‌طوری‌که متناظر جهان فیزیکی جهان دیگری داریم به نام فضای مجازی. بعد جغرافیایی و موانع در فضای مجازی شکسته شده و سرعت تعاملات و ارتباطات خیلی سریع‌تر است. متناظر تجارت سنتی، تجارت الکترونیک است که سعی داریم در حوزه صنایع‌دستی از ظرفیت فضای مجازی استفاده کنیم و بتوانیم با دانش روز، هنر استادان این فن را از مرزهای جغرافیای زنجان خارج و به دنیا معرفی کنیم. صفوی تعامل با مدیرکل ارتباطات استان و انعقاد تفاهمنامه برای این منظور را از برنامه‌های حمایتی پیش‌رو عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: زنجانی‌ها از دست‌اندرکاران اصلی یکی از معروف‌ترین‌ پلتفرم‌های فروش اینترنتی در کشور هستند و سعی داریم از این فرصت در معرفی بهتر صنایع‌دستی زنجان استفاده کنیم؛ فروش در فضایی کاملا ایمن و مشخص و با نرخ مصوب. از دیگر برنامه‌های میراث فرهنگی راه‌اندازی شهرک اختصاصی برای چاقوسازان است. شهرکی که با بازار سنتی شهر فاصله دارد و همین فاصله باعث گلایه فعالان این صنف است. صفوی این مکان ثابت را مجموعه‌ای متمرکز و مناسب کار چاقوسازان می‌داند که به‌دلیل سر و صدای پرداخت چاقو و بوی نامطبوع شاخ گوزن به‌عنوان مواداولیه به خارج از محیط شهری منتقل شده‌است.