دستیار آموزشی مامان

فرشته شیخ الاسلام

 تو شاهزاده منی، پرنسس منی! 
 خوشگل‌ترین دختر دنیارو دارم من!
 پسرم تاج سرم! لپ‌هاشو بخورم!
 آقای مهندس خودمی! خانم دکتر باباشه!
محبت کلامی یکی از ابزارهای مهم عاطفی و تربیتی در دست اولیا و یک تیغ دولبه است. بیایید مثال‌ها را بررسی و آسیب‌شناسی کنیم.
پرنسس من: لقب‌هایی شبیه این، نسبت دادن چیزی غیرواقعی به کودک است که برخلاف ظاهر لطیف و مثبتش، دست‌کم 2اثر منفی دارد؛ یکی القای باور نادرست مبنی بر اینکه من شاهزاده هستم، پس خیلی مهم هستم، مرکز عالمم که این می‌تواند نقطه آغاز رفتارهای خودخواهانه باشد. دوم اینکه همین القا ممکن است موجب شود کودک به‌دلیل باور به پرنسس بودن و برای شنیدن دوباره این کلمه و تأیید و توجه گرفتن، رفتارهای بزرگسالانه و پرنسس‌مآبانه نشان دهد که متأسفانه معمولاً اولیا در دام ذوق‌شان می‌افتند و خودشان هم باورشان می‌شود که نه! بچه من یک چیز دیگر است و این اشتباه مدام تکرار می‌شود. در مثال خوشگل‌ترین، باهوش‌ترین، آقاترین، خانم‌ترین و... همان اشکال مثال پرنسس وارد است. در مثال سوم، صفت تاج‌سر معنای انتزاعی دارد که کودک درک نمی‌کند و در زمینه فرهنگی امروز، جا نمی‌افتد. در مثال لپ‌هاشو یا دست‌هاشو بخورم، محبتی که فکر می‌کنیم ابراز کرده‌ایم، در واقع پیچیده شده در حجم زیادی از خشونت است. بچلونمش! لهش کنم! فارغ از بار جنسی که البته کودک از آن بی‌خبر است، به‌دلیل تصویر نازیبایی که از این افعال در ذهن کودک ایجاد می‌شود، انتخاب مناسبی نیست. ذهن کودک کاملا تصویری و منطقی است و کلمه‌ها را همانطور که می‌شنود، تصور می‌کند و هنوز تشخیص نمی‌دهد که مثلا چلاندن، استعاره از محبت زیاد است. در مثال آخر، دکتر و مهندس بستن به بچه‌ها، شاید به ظاهر خوب و برانگیزاننده باشد اما چیزی نیست جز ایجاد توقع و بار کردن آرزوهای بزرگسالانه روی دوش کوچک بچه‌ها. چیزی که کودک می‌شنود این است: من باید دکتر شوم. اگر نشوم مامان، بابا ناراحت می‌شود، پس من بچه خوبی نیستم. و خدا می‌داند که فشار هر کدام از این قربان صدقه‌ها با کودکان چه می‌کند.
پس محبت کلامی چگونه باشد؟ نشان دادن محبت از عزیزترین و مؤثرترین ابزار ایجاد رابطه مثبت و محکم بین انسان‌ها و به طریق اولی بین کودک و پدر و مادر است. محبت کلامی باید حاوی توصیف از کار خوب کودک باشد، متنوع، خلاقانه، واقعی و غیرتکراری باشد.
تعریف کار خوب کودک، خودش بحث مفصلی دارد. اگر بخواهیم فعلا روی ویژگی‌های محبت کلامی صحیح متمرکز شویم باید بگوییم توصیف اصلی‌ترین این ویژگی‌ها است. توصیف واقعی و صادقانه، یعنی به‌خاطر محبت کردن، از در غلو وارد نشویم؛ 
 وای! نقاشی‌ تو از مونالیزای داوینچی هم قشنگ‌تره! 
 به‌به! من اینجا یک خورشید بزرگ می‌بینم با چند تا درخت سرسبز، چه آلبالوهای خوش رنگی کشیدی! 
به‌نظر شما کدام توصیف درست است؟ از طرفی هر بار فقط به گفتن خانه و درخت و گل و بلبل اکتفا کنیم و حرف‌های تکراری بزنیم، کودک را دلزده کرده‌ایم. یک‌بار روی رنگ‌آمیزی تمرکز کنیم، یک‌بار به بهانه اجزای نقاشی سر صحبت را باز کنیم و به گفت‌وگو بنشینیم. بعضی وقت‌ها صدایمان را تغییر دهیم. با لحن قدیمی یا با لهجه یا مثل آدم آهنی حرف بزنیم. از کلمه‌های متنوع و قابل فهم استفاده کنیم. این نکته هم از قلم نیفتد که ابراز محبت کلامی پدر و مادر ممکن است متفاوت باشد‌. استخدام کلمه‌ها، لحن، زبان بدن و تفاوت‌های دیگر که نه‌تنها ایراد نیست بلکه نقطه قوت و برای کودک جالب است و نباید توقع کنیم فلانی هم عین من بلد باشد و بگوید. اما اصل کلی این است که هیچ وقت از قدرت قربان صدقه‌ها غافل نشویم و تا می‌شود از این ابزار در دسترس و بدون هزینه و مفید استفاده کنیم.