یادداشت
هویت اجتماعی در ایستگاه‌های مترو
آینور فاروقی- دکترای برنامه‌ریزی شهری
مترو صرفا وسیله حمل‌ونقل و جابه‌جایی درون‌شهری قلمداد نمی‌شود، بلکه فضایی عمومی و بستر شکل‌گیری روابط انسانی است. معماری و فضای مترو روزانه حجم انبوهی از شهروندان را در دل خود جای می‌دهد و همین موضوع سبب شده تا در جهان از محیط ایستگاه‌های مترو برای تبلیغات فرهنگی استفاده شود.
ایستگاه‌های متروی تهران در مقیاس یک فضای عمومی قابلیت آن را دارند که به فضایی پویا، سرزنده و متناسب با زندگی جمعی تبدیل شوند؛ فضایی که می‌تواند اجتماع‌پذیر باشد و فرصت تعامل اجتماعی در زندگی روزانه شهری را افزایش دهد. فرایند اجتماع‌پذیری از طریق برقراری ارتباطات اجتماعی بین بهره‌برداران هر فضای عمومی شکل می‌گیرد. در ایستگاه‌های مترو امکان تماس چهره‌به‌چهره برای شهروندان فراهم است؛ پس می‌توان با بهره‌مندی از عناصر معماری و با خلق فضاهای مکث، نشستن و ارتباط‌جمعی اثرگذاری ایستگاه‌های مترو در جهت برقراری تعاملات اجتماعی بین شهروندان را افزایش داد. باید بدانیم برای اجتماعی‌تر شدن افراد و ارتقای کیفیت زندگی جمعی در شهر به‌وجود فضاهای عمومی اجتماع‌پذیر نیاز داریم.
ایستگاه‌های مترو به‌واسطه ماهیت عملکردی خود یکی از محیط‌های پرتردد شهری هستند که در تغییرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه ایفای نقش می‌کنند. رعایت ضوابط، مقررات و دسترس‌پذیری برای عموم اقشار جامعه در طراحی ایستگاه‌های مترو از الزامات اولیه است، اما می‌توان علاوه بر پاسخ‌دهی به نقش عملکردی با دیدی وسیع‌تر به‌دنبال خلق فضایی اثرگذار در جوامع شهری بود؛ فضایی عمومی که در زندگی جمعی شهروندان ضمن تأمین رفاه و آسایش مسافران زمینه تعاملات فرهنگی را نیز فراهم می‌کند.
فرم، رنگ، مصالح، چیدمان و مکان‌یابی، نور و روشنایی، صدا و شلوغی و تناسب مهم‌ترین عناصر ساختار کالبدی هر فضایی محسوب می‌شوند که تأثیر مستقیمی بر رفتار افراد حاضر در آن محیط دارند و از عوامل مهم در جذب مخاطب به شمار می‌روند. با بهره‌گیری صحیح و مناسب از این عناصر در ایستگاه‌های مترو می‌توان ارتباط تصویری مناسبی میان فضای جمعی و شهروندان ایجاد کرد. همچنین الزاماتی مانند مبلمان مناسب، عناصر مکث و توقف، تابلوهای هنری، گرافیکی و عرضه خدمات موردنیاز شهروندان در ایستگاه‌های مترو سبب ارتقای کیفیت این فضاهای شهری می‌شوند؛ ازاین‌رو پیشنهاد می‌شود طراحان ایستگاه‌های مترو به این ویژگی‌های کالبدی در طراحی فضا توجه بیشتری داشته باشند و ایستگاه‌های مترو را علاوه بر جنبه‌های عملکردی متناسب با تصویر ذهنی مردم طراحی کنند تا با افزایش اجتماع‌پذیری ایستگاه‌های مترو، رضایتمندی شهروندان را فراهم کنند.
