حضور واقعی در دنیای مجازی

میثم قاسمی

هر روز سوژه‌ای در شبکه‌های اجتماعی داغ می‌شود. سوژه‌ها برای آنکه بتوانند برای چند روز در صدر موضوعات بمانند، هم باید بسیار قدرتمند و بحث‌برانگیز باشند و هم شانس بیاورند و اتفاق دیگری در جامعه رخ ندهد که ارزش توجه داشته باشد؛ درحقیقت، شبکه‌های اجتماعی همواره به‌دنبال داغ‌ها هستند. سوژه‌ها به همان سرعتی که در شبکه‌های اجتماعی به صدر توجه‌ها می‌رسند به همان شتاب و سرعت هم از صحنه کنار می‌روند. پس جای نگرانی ندارد که چرا فلان موضوع روی صحنه است و چرا بهمان موضوع به این زودی، کنار رفت.
نمی‌خواهم بگویم شبکه‌های اجتماعی از اساس بی‌اهمیت هستند؛ نه. بحث بر سر این است که نباید به جایگاه موضوعات در شبکه‌های اجتماعی حساسیت نشان داد. آدم‌ها به دلایل مختلفی علاقه دارند درباره موضوعات روز سخن بگویند و نشان دهند از قافله عقب نیستند؛ حتی گاهی این کار را به قیمت اظهارنظر اشتباه هم انجام می‌دهند. چند روز پیش که خبر درگذشت امیرهوشنگ ابتهاج منتشر شد، بسیاری از افراد تلاش کردند با این موضوع در توییتر یا اینستاگرام محتوایی تولید کنند؛ درحالی‌که برخی از آنها کلا با این شاعر آشنا نبودند و چیزهایی نوشتند که باعث خنده دیگران شد.
شبکه‌های اجتماعی ابتدا ما را تحریک می‌کنند درباره هر موضوعی اظهارنظر کنیم؛ درحالی‌که به‌صورت طبیعی ما درباره همه موضوعات اطلاعات کافی نداریم. در مرحله بعد سخن‌ گفتن از هر موضوعی تبدیل به نوعی وظیفه می‌شود و دیگران توقع دارند هر روز صدایی از ما بشنوند و اگر گاهی سکوت کنیم با اعتراض مواجه می‌شویم. این مرحله تا آنجا ادامه پیدا می‌کند که فرد در شبکه‌های اجتماعی معروف می‌شود و کم‌کم احساس می‌کند واقعاً تأثیرگذار است، اما در سمت مقابل همانگونه که سوژه‌ها به سرعت اهمیت خود را از دست می‌دهند، افراد نیز بعد از مدتی با سیل عدم‌محبوبیت روبه‌رو می‌شوند، کامنت‌های مخالف آغاز می‌شود و دیگران می‌آیند و اشتباهات را گوشزد می‌کنند و حتی ناسزا می‌گویند و اصرار دارند که چرا درباره هر موضوعی اظهارنظر می‌کنی و.... اینجاست که فرد با یک دوگانه روبه‌رو می‌شود؛ از یک‌سو باید درباره همه‌‌چیز نظر دهد و از سوی دیگر باید سکوت کند. واکنش افراد به این حالت، متفاوت است؛ برخی سرخورده می‌شوند و برای همیشه شبکه‌های اجتماعی را ترک می‌کنند و برخی دیگر نیز به راه خود ادامه می‌دهند. شبکه‌های اجتماعی می‌توانند کارکردهای بسیار مناسبی داشته باشند، اما در همان حال ممکن است برای هرکدام از ما مشکلاتی ایجاد کنند. نمی‌توان یک نسخه برای تمامی آدم‌ها پیچید و به آنها گفت که چنین کنند و چنان نکنند، اما می‌توان گفت همه ما باید درک درستی از ماهیت شبکه‌های اجتماعی و جایگاه خود در این شبکه‌ها داشته باشیم.