راهنمای حقوقی
نکاتی چند درباره چک و نحوه تنظیم و صدور آن
با خیال راحت چک بکشید
علی محسنی ماکلوانی؛ وکیل پایه یک دادگستری
سطح وسیع و گسترده معاملات و انعقاد قراردادهای مالی در میان عموم مردم و لزوم ایجاد تسهیل در روابط و مبادلات مالی بین تجار و آحاد جامعه، موجب شده است تا اسناد تجاری به‌ویژه چک، بیش از پیش از اهمیت بالا و بسزایی برخوردار شود؛ تا جایی که قانونگذار محترم به‌دلیل حجم مبادلات و روابط پرحجم اقتصادی جامعه و در راستای توسعه امور مربوط به چک، اختصاصا قانونی را تحت عنوان قانون صدور چک تدوین کرده و به تصویب رساند و با نگاهی جدید تا حد زیادی نواقص مربوط به مقررات راجع به چک رفع شده و مشکلات عدیده آن کاهش یافته است.
تاریخ و مبلغ چک
در زمان درج تاریخ و مبلغ چک باید به این مهم توجه کرد که تاریخ و مبلغ چک هم به حروف نگاشته شود، هم به عدد، هم به تومان و هم به ریال؛ چرا که درصورت اختلاف میان مندرجات رقمی و حروفی، میزان مبلغ به حروف معتبر و ملاک عمل خواهد بود. نکته دیگر اینکه چنانچه چک بدون خط‌خوردگی تنظیم شده باشد، پشت چک قید شود که چک بدون خط‌خوردگی است یا اینکه اگر دارای خط‌خوردگی است با پشت‌نویسی چک، موارد و میزان خط‌خوردگی را تصحیح کرده و توضیح دهید.
امضای چک
گاهی پیش آمده است که افراد قبل از نوشتن متن چک اقدام به امضای چک کرده و همین موضوع باعث شده است که چک آنها مورد سوءاستفاده قرار بگیرد یا اینکه زمینه دخل و تصرف در آن برای افراد متخلف مهیا و فراهم شود. لذا توصیه اکید می‌شود که ابتدا متن چک نوشته شده و سپس به امضا برسد یا اینکه قبل از قید تاریخ و مبلغ دقیق چک به هیچ وجه چک مورد امضا قرار نگیرد که در غیراین صورت عدم‌رعایت مورد اخیر می‌تواند تبعات بسیار ناگواری را برای شخص صادرکننده به همراه داشته باشد.
نگارش چک توسط خود و با خودکار خودتان
برای پیشگیری یا جلوگیری از جعل چک و دخل و تصرف در محتویات و مندرجات آن، توصیه می‌شود که هرگز از خودکار دیگران استفاده نکرده یا هنگام نگارش آن، خودکارتان را عوض نکنید و مفاد چک تماماً به قلم خودتان نگاشته شود؛ چرا که بعضا مشاهده می‌شود که طرف مقابل یا گیرنده چک خودکار خود را جهت نگارش چک به صادرکننده تعارف کرده و سعی بر آن دارد که چک با خودکار وی تنظیم و امضا شود. توصیه می‌شود خودکاری مخصوص به غیر از رنگ‌های متداول اعم از مشکی و آبی جهت تنظیم و امضای چک درنظر گرفته شود.
بخش «در وجه....» چک
چک را در وجه شخص خاصی صادر کنید و از درج کلمه حامل در قسمت ذکر شده خودداری کنید؛ چرا که درصورت مفقود‌شدن چک احتمال دارد یابنده آن، ادعا کند که دارنده چک بوده یا ذی‌نفع آن است. نکته دیگر اینکه چنانچه چکی، وسیله پرداخت ثمن معامله یا در ارتباط با قراردادی باشد یا اینکه به‌عنوان ضمانت به شخصی داده شود لازم است پس از درج نام شخص گیرنده چک، کلمه بابت قرارداد به همراه شماره و تاریخ آن و یا بابت ضمانت با ذکر موضوع آن قید شود که درصورت سوءاستفاده از چک بتوان اصل موضوع را به اثبات رساند.
صدور چک به نمایندگی یا وکالت از اشخاص حقوقی یا حقیقی
توجه داشته باشید با استناد بر ماده19قانون صدور چک، چنانچه چکی به نمایندگی یا وکالت از طرف شخصی به‌عنوان صاحب حساب اعم از اینکه آن شخص حقوقی باشد مثل شرکت یا حقیقی باشد مانند هر فردی دیگر، صادر شود، صادرکننده آن با صاحب حساب مسئولیت تضامنی خواهد داشت. به‌عبارتی ساده‌تر می‌توان گفت که نماینده یا صادرکننده چک، به همراه صاحب حساب عهده‌دار پرداخت وجه آن چک خواهد بود؛ یعنی دارنده چک برای وصول آن اختیار دارد که به‌خود شرکت یا شخص حقوقی و یا حقیقی مراجعه کند و یا اینکه صرفا مبلغ چک را از صادرکننده آن مطالبه کند. به‌طور مثال چک‌هایی که توسط مدیرعامل اشخاص حقوقی صادر می‌شود شخص مدیرعامل به همراه شرکت، در قبال دارنده چک، مسئولیت تضامنی در پرداخت وجه آن خواهد داشت.
مزیت چک بر سفته
چک و سفته هر دو از اسناد تجاری‌ای هستند که بسیار فراوان در مبادلات مالی و اقتصادی مردم مورد استفاده قرار می‌گیرند اما مزایای استفاده و بهره‌مندی از سند تجاری چک نسبت به سفته قابل توجه و غیرقابل انکار است. به این شرح که در مواقع عدم‌موجودی و یا کسری حساب که منجر به برگشت چک نیز شده است برای دارنده چک امکان شکایت کیفری وجود دارد اما در مورد سفته اینطور نیست و شکایت کیفری درخصوص سفته امکان‌پذیر نخواهد بود. مزیت دیگر چک بر سفته این است که بانک مربوطه در زمان برگشت چک هزینه‌ای از دارنده آن اخذ نخواهد کرد اما در زمان واخواست سفته، دارنده آن می‌باید 2درصد مبلغ سفته را به بانک بپردازد. دیگر مزیت چک بر سفته این است که چک در حکم سند لازم‌الاجرا بوده و علاوه بر امکان مطالبه آن از طریق شکایات حقوقی و کیفری، می‌توان چک را با صدور اجراییه از طریق اجراییات اداره ثبت مطالبه کرد. مزیت مهم دیگر چک بر سفته راجع به مطالبه خسارت تأخیر تأدیه است با این توضیح که خسارت تأخیر تأدیه در چک از تاریخ چک یا سررسید آن محاسبه می‌شود لیکن در سفته مبدأ و آغاز محاسبه خسارت تأخیر تأدیه از زمان صدور واخواست سفته یا اعتراض عدم‌تأدیه منظور خواهد شد.
آیا از تبعات فحش ناموسی که نتیجه آن انتساب تهمت ناروا به دیگری هرچند مرده باشد با هر بیان و مضمونی مستقیما یا به‌طور غیرمستقیم خبر دارید؟
شلاق! تاوان تهمت ناروا
فرزین جم، کارشناس حقوق
صرف‌نظر از غیراخلاقی بودن، اینگونه تهمت‌ها در قانون مجازات به‌عنوان جرم حدی جرم‌انگاری شده‌اند و مجازات مشخص دارند که میزان آن در شرع مشخص شده و قاضی درصورت وجود شرایط، باید مجازات را عینا بر مرتکب اعمال کند که میزان آن 80ضربه شلاق است. به‌محض انتساب تهمت عمل‌منافی‌عفت، جرم قذف واقع شده و مجازات آن درصورت اثبات برای قاذف (تهمت‌زننده) تحمل 80ضربه شلاق خواهد بود و البته این جرم قابل گذشت است و با گذشت شاکی یا قذف‌شونده در هر مرحله تعقیب یا مجازات منتفی می‌شود. قذف‌شونده هنگام قذف باید بالغ، عاقل، مسلمان، معین بوده و متظاهر به عمل‌منافی‌عفت نباشد. اگر قذف‌شونده مثلا کودک نابالغ باشد یا اینکه عملا تظاهر به عمل‌منافی‌عفت کند، مجازات حد قذف درخصوص او اعمال نخواهد شد، اما قذف‌کننده محکوم به 31تا 74ضربه شلاق تعزیری می‌شود و همچنین قذف شخص متظاهر به عمل‌منافی‌عفت هیچ مجازاتی درپی ندارد. اگر 2نفر متقابلا به یکدیگر با الفاظ یکسان یا متفاوت تهمت عمل‌منافی‌عفت دهند حد قذف نخواهند خورد اما به 31تا 74ضربه شلاق تعزیری محکوم می‌شوند.
