تغییر موازنه قدرت در فضا با «خیام»

صبح دیروز ماهواره «خیام» از پایگاه «بایکونور» قزاقستان به فضا پرتاب شد تا گام بلند دیگری ازسوی جمهوری‎اسلامی در حوزه پیشرفت‎های فضایی برداشته شود؛ دستاوردی که در کانون اخبار رسانه‌های جهان قرار گرفت و رسانه‌های غربی را به فرافکنی دراین زمینه واداشت. به‎گزارش همشهری، ماهواره «خیام» ازسوی ماهواره‌بر روسی «سایوز» و با موفقیت در مدار ۵۰۰کیلومتری زمین قرار گرفت و پس‎از آن نیز نخستین سیگنال‌های تله‌متری این ماهواره در پایگاه فضایی ماهدشت دریافت شد که از تزریق سالم این ماهواره در مدار خود حکایت داشت.
دراین میان اما گذشته از ابعاد فنی این اقدام موفقیت‎آمیز، همکاری‎های فضایی ایران و روسیه با گمانه‎زنی‎های بسیاری در محافل سیاسی - رسانه‎ای غرب همراه بود. بر همین اساس هم بود که پس‎از اعلام خبر پرتاب موفقیت‎آمیز «خیام» به فضا، رسانه‌های غربی رویکرد فضاسازی پیرامون همکاری‎های فضایی ایران و روسیه را در دستورکار خود قرار دادند و تلاش کردند کارکردهای فنی و علمی ماهواره‌ای ایران را اقدامی ازسوی ایران برای کمک به روسیه در جنگ اوکراین ارزیابی کنند؛ گمانه‎ای که بیش‎از آنکه مابه‎ازای بیرونی داشته باشد، موضعی از سر عصبانیت قلمداد می‌شود.

فضاسازی درباره «خیام»
نگرانی رسانه‌ها و محافل سیاسی غربی از پرتاب موفقیت‎آمیز ماهواره «خیام» بیش‎از آنکه ناشی از ادعای مضحک همکاری دو کشور در جنگ اوکراین باشد، از عصبانیت به‎دلیل گسترش همکاری‎های روزافزون تهران و مسکو تلقی می‌شود که بستر مناسبی را برای بی‎اثرسازی تحریم‎ها علیه این کشور فراهم کرده‎است. دراین میان اما روزنامه «واشنگتن‎پست» در گزارشی مدعی شد روسیه ابتدا از ماهواره ایران برای مقاصد نظامی در جنگ اوکراین استفاده خواهد کرد و کنترل ماهواره در هفته‌های اول در اختیار ایران نخواهد بود؛ ادعایی که مضحک بودن آن در نخستین نگاه عیان می‌شود، چرا که ایستگاه کنترل و بهره‎برداری ماهواره خیام در خاک ایران است و از لحظه پرتاب در روز اول تمامی فرامین مربوط به کنترل و به‎کارگیری این ماهواره صرفا ازسوی ایستگاه ایرانی به ماهواره ارسال می‌شود و تصاویر آن هم توسط ایستگاه‌های موجود در خاک ایران دریافت می‌شود.

پاسخ به یک شبهه
یک کارشناس مسائل اوراسیا دراین زمینه به همشهری گفت: گذشته از مباحث فنی و تکنولوژیک پیرامون پرتاب ماهواره خیام به فضا، باید به موضوع دکترین جدید اتخاذشده ازسوی ایران با محوریت «نگاه به شرق» پرداخت؛ رویکردی که به اعتقاد من سیاست‎خارجی ایران را از نوعی سرگردانی خلاص کرد و سبب شد جمهوری‎اسلامی نگاه خود را به‌سوی دیگر، یعنی شرق معطوف کند. فرشید باقریان با بیان اینکه اتخاذ چنین رویکردی موجب قدرت ایران می‌شود و بخش مهمی از نیازهای ما را رفع خواهد کرد، افزود: طبیعی است که غرب، به‎عنوان نقیض شرق، نگاه بدبینانه‎ای به همکاری‎های ایران و روسیه داشته باشد و به فرافکنی نسبت به مناسبات تهران - مسکو در حوزه فضایی بپردازد.وی با بیان اینکه خود آمریکایی‎ها از ایستگاه‌های فضایی روسیه استفاده می‎کنند، عنوان کرد: باید درنظر داشت که همکاری‎های فضایی ایران و روسیه صرفا احتیاج ایران نیست، بلکه آمریکایی‎ها نیز دراین حوزه از امکانات روس‎ها بهره می‎برند. برهمین اساس هم هست که نقل معروفی وجود دارد که معتقد است «آمریکا و روسیه در اوکراین می‎جنگند و در فضا دوست هستند.»

اهمیت راهبردی «خیام»
این کارشناس مسائل بین‎الملل با بیان اینکه همکاری‎های فضایی ایران و روسیه یک «امکان» است که بهره نبردن از آن هیچ توجیهی ندارد، گفت: زمانی که تهران و مسکو درحال انعقاد قراردادهای استراتژیک هستند که قرار است به تصویب مجالس 2 کشور نیز برسد، بهره نبردن از امکانات فضایی روسیه، آن‎هم در شرایط «جنگ هیبریدی» کنونی، هیچ توجیهی ندارد.باقریان افزود: نباید این‎گونه القائات که «پیمان راهبردی ایران و روسیه مربوط به شرایط کنونی است» را پذیرفت. اینکه القا می‎کنند همکاری‎های فضایی ایران و روسیه معطوف به جنگ اوکراین است، بیش‎ از هر چیز جنبه طنز دارد، چراکه به‎هرحال در آینده بحران اوکراین فروکش خواهد کرد و صرف چنین هزینه‌هایی برای این مقصود بیشتر خنده‎دار است تا بهره‎ای از واقعیت داشته باشد.وی با بیان اینکه پرتاب موفقیت‎آمیز ماهواره خیام موازنه تهدید را در فضا تغییر داده‎ است، عنوان کرد: این ماهواره اطلاعات مهمی برای ما ارسال خواهد کرد و اینکه ما چگونه از این اطلاعات استفاده کنیم، به روابط بقیه جهان با ما برمی‎گردد. بنابراین طرح موضوع‎هایی از قبیل اینکه از این ماهواره در جنگ اوکراین و یا علیه رژیم صهیونیستی استفاده خواهد شد، بیش‎از هر چیز فرافکنی است.