تا بگویم شرح درد اشتیاق

شهره کیانوش‌راد؛ روزنامه‌نگار

تلاش برای نجات جان انسان‌ها، آن‌هم درست جایی که در معرض شلیک توپ و گلوله دشمن قراردارد، از مصادیق بارز ایثار و از جان‌گذشتگی است که توسط امدادگران و پزشکان داوطلب اعزام به جبهه رقم خورد. راحله صبوری، نویسنده کتاب‌های دفاع‌مقدس، در تازه‌ترین اثر خود به نام «شرح درد اشتیاق» با قلمی روان، چگونگی رسیدگی به مجروحان در سال‌های جنگ تحمیلی را در قالب خاطرات دکتر محمدرضا ظفرقندی، به رشته تحریر درآورده است. حضور پزشکان داوطلب در جنگ، موضوعی کمتر پرداخته شده درباره رویدادهای 8سال دفاع‌مقدس است و خاطرات دکتر محمدرضا ظفرقندی، معلم و پزشک تیم اضطراری جنگ، یکی از خواندنی‌ترین روایت‌ها از آن دوران است.

رسیدگی به مجروحان و نجات جان آنها، حین عملیات و زیر آتش بی‌امان دشمن یکی از سخت‌ترین و در عین حال شیرین‌ترین رویدادهایی است که در تاریخ دفاع‌مقدس کشور ما به یادگار مانده است. راحله صبوری، نویسنده کتاب «شرح درد اشتیاق» مصاحبه و گردآوری مطالب کتاب را از سال 1395شروع کرد اما همه‌گیری کرونا موجب شد تا مراحل پایانی تدوین کتاب به کندی پیش رود. او می‌گوید:«اولین جلسات مصاحبه حضوری با دکتر ظفرقندی در سال 1395و در بخش ترومای بیمارستان سینا انجام شد. خاطرات به روش معمول خاطره‌نگاری در تاریخ شفاهی، طی 40ساعت مصاحبه جمع‌آوری و ضبط شد. پیاده‌سازی، تدوین اولیه و جمع‌آوری اسناد حدود 4سال طول کشید اما ادامه و مراحل پایانی کار همزمان با شروع کرونا شد. مصاحبه‌های تکمیلی در سیاه‌ترین روزهای پاندمی کرونا در بیمارستان سینا در حالی انجام شد که کشور ما همچون سایر کشورها دستخوش حوادث تلخ ناشی از این پاندمی‌بود. دکتر ظفرقندی نیز مانند هم‌قطاران خود در خط مقدم مقابله با بیماری کرونا به این بیماری مبتلا و در بیمارستان بستری شد. پس‌از بهبودی استاد ظفرقندی، بررسی و اصلاحات دقیق و تخصصی به وسیله ایشان انجام شد. حاصل این تلاش مستمر به‌رغم وقفه‌های مکرر بعد از حدود 5سال مثل دمیدن صبح در تاریک‌ترین نقطه شب طلوع کرد و به بار نشست.»

روایت ساده از خاطرات یک متخصص
صبوری که تاکنون چندین کتاب درباره دفاع‌مقدس نوشته است، معتقد است خاطرات بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ هر کشوری به‌شمار می‌آیند؛«شنیده و دیده‌ها از پدیده‌های مهم اجتماع مثل جنگ‌ها و انقلاب‌ها، به‌دلیل پرداختن به زوایای مختلفی قابل توجه هستند. خاطرات می‌توانند حوادث را موشکافی کنند و دید وسیع‌تری به ما داده و زوایای پنهان حوادث را برای ما روشن کنند. گاهی خاطرات روزمره و روزنوشته‌ها هم در ردیف تاریخ شفاهی قرار می‌گیرند و ارزش ثبت و ضبط دارند.» صبوری درباره اهمیت خاطرات پزشکان در دوران جنگ می‌گوید:«خاطرات پزشکان تیم اضطراری جنگ از این جهت قابل تامل و توجه است که این گروه، بسیار حرفه‌ای و آموزش‌دیده با تخصص‌های مختلف پزشکی بودند که از سراسر کشور داوطلبانه به خط مقدم اعزام می‌شدند. از آنجا که زبان خاطره زبانی ادبی اما ساده و بی‌پیرایه است و خاطره‌گو بدون توجه به جایگاه اجتماعی خود تنها در نقش روایتگری صمیمی و صادق، تجربه‌های تلخ و شیرین خود را با مخاطب به اشتراک می‌گذارد، لازم دیدم برخی اصطلاحات و تعاریف تخصصی در حوزه پزشکی را با کمک دکتر ظفرقندی به فارسی ساده برگردانم و از برخی اصطلاحات پیچیده تا جایی‌که به لحن و آهنگ کلام راوی خدشه‌ای وارد نکند صرف‌نظر کنم.»

نکوهش جنگ و ستایش صلح
یکی از چالش‌ها و سختی‌های کار برای یک نویسنده، انتخاب تیتر یا عنوان است. راحله صبوری درباره نام «شرح درد اشتیاق» توضیح می‌دهد: «انتخاب عنوان این کتاب هم فراز و نشیب‌های خودش را داشت. نام‌های دیگر مدنظر بود اما استاد ظفرقندی که راوی خاطرات هستند عنوان «شرح درد اشتیاق» را انتخاب کردند. این نام مورد توجه استاد بوده و برگرفته از شعری از مولاناست که در ابتدای کتاب نیز به آن اشاره شده است: «سینه خواهم شرحه شرحه از فراق/ تا بگویم شرح درد اشتیاق».
صبوری در مقدمه کتاب «شرح درد اشتیاق» آورده است: «امید است که این اثر بتواند نقاط هرچند کوچک از تاریخ آن جنگ بزرگ تحمیلی هشت‌ساله و دفاع‌مقدس مردم ما را که تاکنون تاریک و مبهم مانده روشن‌تر سازد و رنگین‌کمانی از احساسات و عواطف نیک هفت شهری از خصایص و ویژگی‌های والای انسانی به روی ما بگشاید و پیام آن نکوهش جنگ و ستایش صلح باشد برای جهانیان.»
«مهمان صخره‌ها» خاطرات سرهنگ خلبان محمد غلامحسینی، «برسد به‌دست خانم ف» خاطرات سیداحمد نبوی از جانبازان دفاع‌مقدس و یکی از اعضای گردان انصارالرسول و «سایه تاک» با محوریت زندگینامه رحیم افشاری، از نیروهای تیپ 55هوابرد شیراز، «آوازهای یک تردست» خاطرات خودنگاشت عبدالرضا طرازی، از دیگر کتاب‌های راحله صبوری است که از سوی انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده‌اند. بیان واقعیات جنگ به دور از شعارزدگی، پرداختن به زندگی کودکی تا جوانی و حضور در جبهه، پاسداشت همسران به روایت راویان از ویژگی‌های کتاب‌های این نویسنده در حوزه دفاع‌مقدس است.